روند آمار طلاق در ایران طی سالهای اخیر بهطور قابل توجهی افزایش یافته است و مشکلاتی مانند عدم تفاهم فرهنگی، شرایط مالی و اقتصادی از جمله مهمترین دلایل این امر به شمار میروند. از سوی دیگر، با توجه به عواقب منفی طلاق برای هر دو طرف، قانونگذار این امکان را فراهم کرده است که تحت شرایط خاص، زن و مردی که از یکدیگر جدا شدهاند، بتوانند دوباره به یکدیگر برگردند و زندگی مشترک خود را ادامه دهند.
در علم حقوق، به احیای رابطه زناشویی پس از طلاق “رجوع” گفته میشود. از آنجا که ثبت رجوع طبق قانون الزامی است و عدم ثبت آن جرم تلقی میشود، ضروری است که به موضوع اثبات رجوع در طلاق پرداخته شود تا افراد با جزئیات آن آشنا شوند.
بنابراین، در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی انواع رجوع در طلاق و شرایط آن بپردازیم، سپس نحوه ثبت رجوع بعد از طلاق را توضیح دهیم. همچنین در مورد انواع طلاق بدون رجوع صحبت کرده و در پایان به نمونه دادخواست و رأی مربوط به رجوع در انواع طلاق و مجازات عدم ثبت رجوع خواهیم پرداخت.پ
انواع رجوع در طلاق
بر اساس امکان رجوع از طلاق یا عدم آن، طلاق به دو دسته رجعی و بائن تقسیم میشود. طلاق بائن نیز خود شامل انواع مختلفی است. در این بخش از مقاله، به طور مفصل به انواع رجوع در طلاق خواهیم پرداخت که شامل موارد زیر است:
1. رجوع در طلاق رجعی
در طلاق رجعی، پس از جاری شدن صیغه طلاق در دفترخانه، مرد این حق را دارد که با اراده یکجانبه خود طلاق را لغو کرده و به زندگی مشترک با همسرش ادامه دهد. بر اساس ماده 1148 قانون مدنی، در مدت عده، مرد حق رجوع دارد و این حق صرفاً متعلق به اوست و زن نمیتواند بهتنهایی اقدام به رجوع کند.
2. رجوع در طلاق خلع
طلاق خلع نوع دیگری از طلاق است که در آن اصولاً حق رجوع وجود ندارد. در این نوع طلاق، زن به دلیل کراهت از شوهر، مالی (فدیه) را به او میپردازد تا از او جدا شود. با این حال، اگر زن نسبت به عوضی که به شوهر پرداخت کرده، رجوع کند، در این صورت طلاق به طلاق رجعی تبدیل میشود و مرد میتواند از طلاق رجوع کند، به شرطی که مدت عده هنوز به پایان نرسیده باشد.
3. رجوع در طلاق مبارات
طلاق مبارات زمانی اتفاق میافتد که هم زن و هم شوهر از یکدیگر کراهت دارند و زن برای جدایی مالی را به شوهر تملیک میکند. اصولاً بعد از طلاق مبارات، مرد نمیتواند رجوع کند، مگر اینکه زن از مالی که به مرد برای طلاق بخشیده، رجوع کند.
4. رجوع در طلاق بائن
در طلاق بائن نیز مانند طلاق خلع و مبارات، قاعده این است که مرد حق رجوع ندارد، مگر اینکه زن از مهریه بذلشده خود رجوع کند.
در خصوص رجوع در طلاق خلع و مبارات، باید توجه داشت که زن تنها تا قبل از پایان مدت عده میتواند از فدیه رجوع کرده و آن را پس بگیرد. همچنین برای رجوع به فدیه، لازم است که مرد از امکان رجوع زن آگاه باشد.
شرایط رجوع در طلاق
اولین شرط برای رجوع در طلاق رجعی این است که رجوع تنها با اراده مرد امکانپذیر است و زن این حق را ندارد. برای اعلام پشیمانی و رجوع تشریفات خاصی وجود ندارد و مرد میتواند با هر عمل یا گفتاری اراده خود را محقق سازد.
نکته مهم دیگر این است که رجوع تنها در مدت عده امکانپذیر است و پس از پایان مدت عده نیاز به خواندن صیغه محرمیت دارد. همچنین مردانی که پس از طلاق رجعی رجوع میکنند، موظفند که این رجوع را ثبت کنند و در غیر این صورت ممکن است با مجازات مواجه شوند.
شرایط رجوع در طلاق خلع
در طلاق خلع، شرط رجوع این است که زن باید به مالی که به مرد بخشیده، رجوع کند و تمام یا بخشی از آن را دریافت نماید. سپس شوهر نیز باید به زوجیت برگردد. در این صورت نیازی به خواندن صیغه محرمیت نیست و تمام احکام زوجیت جاری میشود.
شرایط رجوع در طلاق مبارات
شرایط رجوع در طلاق مبارات نیز مشابه طلاق خلع است و از این حیث تفاوتی ندارد.
شرایط رجوع در طلاق بائن
در طلاق بائن اصولاً امکان رجوع وجود ندارد و تنها در شرایط خاصی این امکان فراهم میشود. بهعبارتی، زن باید از مهریهای که بخشیده، رجوع کند و آن را پس بگیرد تا مرد بتواند به زوجهاش رجوع کند.
بنابراین با توجه به توضیحات ارائه شده، اگر زن به مالی که به مرد بخشیده، رجوع کند، در این صورت مرد نیز میتواند به زوجهاش رجوع کند. در غیر این صورت، طلاق به قوت خود باقی است و زن میتواند پس از پایان مدت عده با شخص دیگری ازدواج کند.
نحوه ثبت رجوع بعد از طلاق
اگر مرد پس از طلاق رجعی رجوع کند، موظف است این رجوع را به ثبت برساند. قانونگذار مقرر کرده است که مرد باید ظرف یک ماه پس از رجوع به دفاتر اسناد رسمی مراجعه کرده و اقدام به ثبت رجوع خود کند. این موضوع بهقدری اهمیت دارد که برای متخلفان مجازاتهایی در نظر گرفته شده است.
نحوه ثبت رجوع بعد
از طلاق رجعی به این صورت است که مرد باید ظرف مدت یک ماه پس از رجوع به دفترخانهای که صورتجلسه طلاق در آن به ثبت رسیده، مراجعه کند و پس از طی مراحل اداری مربوطه، صورتجلسه طلاق ابطال میشود.
شایان ذکر است که برای رجوع در طلاق رجعی نیازی به خواندن صیغه محرمیت و ازدواج مجدد نیست. همچنین نحوه ثبت رجوع بعد از طلاق خلع بدین صورت است که زن ابتدا باید مهریه خود را در مدت عده از مرد مطالبه کند و پس از دریافت آن، برای ثبت رجوع به دفترخانهای که طلاق در آن ثبت شده است، مراجعه نماید.
انواع طلاق بدون رجوع
یکی از انواع طلاق، طلاق بائن است که در آن اصولاً امکان رجوع برای مرد وجود ندارد. بهمنظور آشنایی بیشتر کاربران، در این بخش به انواع طلاق بدون رجوع طبق ماده 1145 قانون مدنی پرداخته میشود:
1. طلاق قبل از برقراری رابطه جنسی
اگر طلاق قبل از برقراری رابطه زناشویی صورت گیرد، این نوع طلاق بائن محسوب میشود و مرد نمیتواند رجوع کند.
2. طلاق زن یائسه
طلاق زنانی که یائسه شدهاند نیز از نوع بائن است و در این حالت امکان رجوع وجود ندارد.
3. طلاق خلع و مبارات
در مورد طلاق خلع و مبارات، تا زمانی که زن به عوض رجوع نکرده باشد، این نوع طلاق بائن محسوب میشود و مرد نمیتواند از آن رجوع کند.
4. سومین طلاق بعد از سه ازدواج متوالی
اگر زن و مردی سه بار متوالی یکدیگر را طلاق دهند، طلاق سوم آنها از نوع بائن خواهد بود و امکان رجوع وجود ندارد.
5. طلاق به دلیل عسر و حرج
در مواردی که طلاق به دلیل عسر و حرج باشد، نیز امکان رجوع وجود ندارد. اگر زن بتواند به دادگاه اثبات کند که ادامه زندگی با همسرش سخت و غیرقابل تحمل است، تحت شرایط خاص میتواند بدون رضایت مرد طلاق بگیرد و در این مورد مرد به هیچ عنوان نمیتواند رجوع کند