موسسه حقوقی داوری دادگران عدالت خواه امید در این یادداشت حقوقی درنظر دارد تا به بررسی شرایط و ارکان دعوی طلاق و عسر و حرج بپردازد.
برای دریافت مشاوره تخصصی در حوزه خانواده و همچنین دریافت اطلاعات دقیق تر توصیه میشود با وکیل طلاق در اهواز و وکلای متخصص موسسه حقوقی داوری دادگران عدالتخواه امید مشورت کنید.
در ابتدا بیان می شود که در قانون شرایط خاصی وجود دارد که در صورت اثبات وضعیت آن، زن میتواند دارای حق طلاق باشد. یکی از این موارد، طلاق عسر و حرج است. در این نوع طلاق زن میتوان در صورت وجود داشتن برخی شرایط از دادگاه تقاضای صدور حکم طلاق را داشته باشد. اما عسر و حرج چیست؟
عسر و حرج چیست؟
طبق قانون مردان میتوانند بدون داشتن عذر و دلیل موجه زن خود را طلاق دهند اما آیا طلاق از طرف زن بدون رضایت مرد امکان پذیر است؟
طلاق از طرف زن بدون دلیل امکان پذیر نیست و فقط تنها در شرایط خاص میتوانند درخواست طلاق دهند. یکی از این موارد، طلاق عسر و حرج است که باید در آن شرایط لازم توسط دادگاه احراز شود. دو عبارت عسر و حرج به معنی سختی و مشقت در زندگی هستند. به همین دلیل این نوع طلاق را زوجه زمانی میتوان درخواست دهد که سختی و مشقت زیادی در زندگی وی به وجود آمده باشد. در تبصره ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، عسر و حرج این گونه تعریف شده است. «به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد.»
در صورتی که قصد طلاق دارید، پیشنهاد میکنیم حتما از یک وکیل خانواده مشورت بگیرید. برای این منظور میتوانید با وکیل در اهواز در ارتباط باشید.
طلاق به دلیل عسر و حرج
این سختی و مشقت ممکن است برای هر فردی متفاوت باشد. به همین دلیل قانون گذار در خصوص آن به ذکر مصادیق تمثیلی نیز پرداخته است. از مواردی که باعث میشود تا بتوان درخواست طلاق عسر و حرج را ثبت کرد، میتوان به سوء معاشرت و سوء رفتار همسر اشاره کرد. در قانون و خصوصاً ماده 1130 به مواردی اشاره شده که بررسی خواهند شد.
اثبات عسر و حرج
حال که با شرایط طلاق عسر و حرج آشنا شدید، لازم است در خصوص اثبات آن نیز نکاتی بدانید.
باید بگوییم که اثبات شرایط و موارد گفته شده در دادگاه باعث میشود تا شرایط طلاق عسر و حرج به وجود آید. با اثبات یک یا چند مورد از موارد گفته شده، زن میتواند طلاق بگیرد.
به عنوان مثال زوجه باید ادله کافی در خصوص هر کدام از مواردی که ادعا میکند داشته باشد.
سوابق بستری شدن شوهر، استشهاد محلی، جوابهای آزمایشگاه و بسیاری موارد مشابه دیگر باعث میشود تا از نظر دادگاه این ادعا معتبر باشد. همچنین در صورتی که شوهر اقدام به ضرب و جرح زن کند، باید گزارش پزشکی قانونی را دریافت کند.
در مجموع تاکید می گردد که اثبات مصادیق عسر و حرج و احراز آن با دادگاه است.
برای مثال در خصوص اثبات عسر و حرج به واسطه سوء رفتار زوج سوابق شکایت کیفری از زوج توسط زوجه یا آراء صادره در این خصوص احراز عسر و حرج را توسط دادگاه سهل تر خواهد کرد. یا عسر و حرج به دلیل عدم پرداخت نفقه با ادله متعدد ( حکم قطعی و صدور اجرائیه مبنی بر الزام به تاییدیه نفقه و هم چنین حکم قطعی کیفری مبنی بر ترک انفاق توسط زوج ) راه را برای اثبات عسر و حرج زوج هموارتر می کند زیرا زوجه به عنوان مدعی باید عسر و حرج خود را در دادگاه ثابت نماید.
در صورتی که در دادگاه شرایط لازم برای طلاق عسر و حرج اثبات شود، دیگر عدم رضایت مرد برای طلاق دادن زوجه مورد قبول نیست. در این زمان دیگر لازم نیست زن برای طلاق توافقی و بخشیدن مهریه تلاش کند و میتواند از دادگاه حکم طلاق را دریافت کند. دادگاه در این موارد شوهر را ملزم به طلاق میکند و در صورت امتناع مجدد شوهر، نماینده دادگاه زن را با حفظ حقوق مالی خود، وی را از مرد طلاق میدهد.
بررسی کیفیت عسر و حرج
منظور از عسر و حرج، سختی غیر متعارفی است که زن را در طول زندگی مشترک دچار آسیب می کند و به زوجه این اجازه را می دهد تا با مراجعه به دادگاه دادخواست طلاق به دلیل عسر و حرج را مطرح نماید و در صورتی که عسر و حرج زن برای دادگاه محرز شد، حکم به طلاق به دلیل عسر و حرج صادر خواهد کرد.
عوامل شخصی عسر و حرج برای طلاق از سمت زوجه
برخی از عوامل که جزو موارد عسر و حرج به شمار می روند، عوامل شخصی هستند.
زوجه می تواند بر حسب یکی از این مصادیق شخصی، تقاضای طلاق نماید.
عوامل شخصی طلاق از سمت زوجه عبارتند از: اکراه شدید زن نسبت به همسر، داشتن اختلاف سنی بسیار زیاد، داشتن رابطه زناشویی غیرمتعارف، استنکاف از پرداخت مهریه توسط زوج، ازدواج مجدد مرد بدون رضایت همسر اول، جنون زوج در صورتی که از موارد فسخ نکاح نباشد و… .
لطفاً توجه داشته باشید که مشاوره حقوقی نیازمند بررسی جزئیات و شرایط حسب مورد است.
پیشنهاد میکنم در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، با وکیل در اهواز یا وکلای متخصص موسسه حقوقی داوری دادگران عدالتخواه امید مشورت کنید.
تا اینجا می توان گفت که عسر و حرج یعنی سببی که زندگی زناشویی را تلخ و دشوار ساخته و برای زن مشقت و ناگواری ایجاد کرده است. در واقع زنان اگر بخواهند به سبب وجود عسر و حرج موجود در زندگی مشترک طلاق بگیرند باید به طریقی وجود عسر و حرج را در دادگاه ثابت نمایند. ناگفته نماند که مصادیق عسر و حرج در هنگام طرح دعوای طلاق به دلیل عسر و حرج و صدور حکم باید موجود باشد تا بتوان گفت که دوام زوجیت موجب عسر و حرج گردیده است.
مستند قانونی طلاق به دلیل عسر و حرج
ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی اشعار می دارد: « در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی میتواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند.
چنان چه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه میتواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده میشود.
تبصره : عسر و حرج موضوع این ماده عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامهی زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد و موارد ذیل در صورت احراز توسط دادگاه صالح از مصادیق عسر و حرج محسوب میگردد :
• ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه.
• اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلا وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است.
• محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر.
• ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد. ا ابتلای زوج به بیماریهای صعبالعلاج روانی یا ساری یا هر عارضهی صعبالعلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید.
موارد مندرج در این ماده مانع از آن نیست که دادگاه در سایر مواردی که عسر و حرج زن در دادگاه احراز شود، حکم طلاق صادر نماید.
ماده 1130 قانون مدنی و تبصره الحاقی ضمن تعریف عسر و حرج مصادیق آن را معین کرده و در پایان تصریح نموده که مصادیق تعیین شده حصری نیست و دادگاه در هر موردی که عسر و حرج زن را احراز کند باید به تقاضای زوجه وی را طلاق بدهد.» آنچه موجب ایجاد عسر و حرج برای زوجه میگردد در استمرار سوء معاشرت است و سببی که زندگی زناشویی را سخت و دشوار ساخته و موجب مشقت برای زوجه گردیده، بایستی هنگام طرح دعوی طلاق و صدور حکم موجود باشد. قانون گذار به منظور آزادی عمل دادگاه علاوه بر مصادیق مذکور در تبصره ماده 1130 قانون مدنی در پایان تبصره تصریح نموده است که دادگاه در سایر مواردی که عسر و حرج زن در دادگاه احراز شود حکم طلاق به دلیل عسر و حرج را صادر می نماید.
بررسی عسر و حرج بر اساس ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی
استنکاف از پرداخت نفقه : اگر مردی طبق ماده 1129 قانون مدنی مرتکب ترک نفقه گردد، زن به استناد این ماده می تواند از دادگاه تقاضای طلاق به دلیل عسر و حرج مطرح نماید.
عدم پرداخت نفقه یکی از مصادیق عسر و حرج به حساب می آید و بر اساس آن زوجه می تواند تقاضای طلاق نماید.
حکم الزام زوج به طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه از طرف دادگاه صادر می شود که اگر مرد از پرداخت نفقه خودداری کند و الزام وی به پرداخت هم میسر واقع نشود این گواهی صائر می گردد.
نگاهی به طلاق با اثبات عسر و حرج و طلاق با اثبات شروط ۱۲گانه عقدنامه در سند ازدواج یا عقدنامه شروط دوازده¬گانه ای مطرح شده است که در صورت وقوع و احراز آن شرایط در مرجع قضایی به زن وکالت در طلاق می دهد که زوجه خود را طلاق دهد. این شرایط گاهی ممکن است با موارد عسر و حرج تطابق داشته باشند اما با آن تفاوت دارند لذا پیشنهاد می گردد جهت بررسی این شروط به عقدنامه خود مراجعه فرمایید. تفاوت اصلی این شرایط با عسر و حرج در این است که بعد از اثبات وجود هر یک از این شرایط دوازده¬گانه، زن وکیل در طلاق خود می شود اما در عسر و حرج زوج به اجبار دادگاه زن را طلاق می دهد و در صورت عدم همکاری زن، خود قاضی –به عنوان نماینده حاکم شرع- می تواند طلاق را اجرا کند. هم چنین در فرض اول دادگاه اقدام به صدور «گواهی عدم امکان سازش» می نماید حال آنکه در فرض دوم، اضی حکم طلاق صادر می کند.
وضعیت مهریه در طلاق عسر و حرج
مهریه یکی از حقوق مالی زوجه است که زوج تکلیف دارد به او پرداخت کند. این تکلیف اصولاً به دلیل درخواست طلاق زوجه از بین نخواهد رفت. برخی ممکن است تصور کنند که در اینجا چون زوجه تصمیم به جدایی گرفته است، حق و حقوق مالی او از بین می رود. اما این طور نیست؛ نه تنها که زوجه مستحق دریافت مهریه خود می باشد بلکه می تواند از دادگاه پرداخت سایر حقوق مالی خود مانند نفقه عقب افتاده و اجرت المثل ایام زوجیت را نیز درخواست کند.
عسر و حرج در دوران عقد
ممکن است چنین فکر کنید که به دلیل اینک در دوران عقد زن و شوهر با هم زندگی نمی کنند، امکان اثبات عسر و حرج برای زوجه وجود ندارد. اما این طور نیست. واقعیت این است که به محض منعقد شدن عقد نکاح، رابطه زناشویی هم ایجاد می شود که هم تکالیفی را برای طرفین ایجاد می کند و هم حقوقی را. یکی از این حقوق هم برای زن همین امکان درخواست جدایی بر اساس عسر و حرج است. در بسیاری از موارد زوجه بعد از عقد متوجه می شود که همسرش دارای اعتیاد است و یا این که بیماری صعب العلاج روانی دیگری دارد. و یا حتی اینکه در این دوران زوج همسر خود را مورد ضرب و شتم قرار می دهد. همه این موارد و موارد مشابه دیگر می توانند به تشخیص دادگاه موجب صدور حکم طلاق شوند.
محدودیت قاعده عسر و حرج
هر مشقت و ضرری عسر و حرج به شمار نمی آید، چه مطلق مشقت در بسیاری از تکالیف وجود دارد. پس عسر وحرج عبارت از ضرر و مشقت شدید یا فاحش است که عادتأ قابل تحمل نیست. مرحوم ملا احمد نراقی در این خصوص می فرمایند: بسیاری از تکالیف بالطبع با مقداری سختی و مشقت همراهند، آنچه نفی گردیده است، عسرو حرج مازاد بر سختی و مشقت طبیعی تکلیف است و ملاک آن طاقت متوسط مردم در حالت متعارف و عادی است. یعنی در حالتی که مبرا از مرض و عذر باشد. با این وصف مرجع تعیین معنای عسر وحرج عرف است.
آیا نشوز زوج بدون آنکه موجب عسر و حرج زن باشد، می تواند مجوز اعمال ماده 1130 قانون مدنی باشد ؟
در تبیین سوال فوق باید گفت که نشوز زوج و عسر و حرج زوجه همیشه ملازم هم نیستند. بنابراین ممکن است که با وجود نشوز زوج، زوجه در تنگنا و مضیقه قرار نگیرد .
به عنوان مثال ممکن است، مردی نفقه ندهد؛ ولی نیازهای مالی زن توسط فرد دیگری تأمین شود، یا زن خود دارای توان مالی باشد. بنابراین بین نشوز زوج و عسر و حرج زوجه رابطه عموم و خصوص من وجه برقرار است .
پس نباید این دو اصطلاح را مترادف پنداشت. ماده 1130 قانون مدنی نیز یكی از موادی است كه به زن حق درخواست طلاق از محكمه را داده است. این ماده بدون تقیید به شرط یا حالت خاص، معیار «عسروحرج» را به عنوان مفری برای رهایی زن از علقه زوجیت قرار داده است با مداقه در فلسفه وجودی ماده 1130 قانون مدنی که همان قاعده عسر و حرج است، می توان گفت که اعمال این ماده مشروط به عسر و حرج و احراز آن است، در تأیید این سخن می توان به وجود قید « ….موجب عسر و حرج زوجه باشد …» در صدر ماده اشاره کرد . لذا در حال حاضر هیچ مستند قانونی که بیانگر اعطای حق طلاق به زن به صرف نشوز زوج، بدون ایجاد عسر و حرج برای زن باشد، وجود ندارد.
هدف ما، راه حلی موثر و قابل اعتماد برای طلاق شما است. با وکلای ما در کنارتان، به دنبال حل مسائل و حفظ منافع شما خواهیم بود. با ما همراه شوید و از تخصص و تجربه ما در این زمینه بهرهبرداری کنید.
برای مشاوره ، میتوانید از وکیل در اهواز یا وکلای موسسه حقوقی داوری دادگران عدالتخواه امید مشورت بگیرید .
