قراردادها در حوزه تجارت انواع مختلفی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به قرارداد مشارکت در سرمایه‌گذاری و بیع متقابل (قرارداد BUY BACK) اشاره کرد. افرادی که تمایل به انعقاد این‌گونه عقود دارند، باید در ابتدا با ماهیت و مفهوم آن‌ها آشنا شوند. به همین منظور، در این قسمت به تعریف قرارداد مشارکت در سرمایه‌گذاری پرداخته می‌شود.
قرارداد مشارکت در سرمایه‌گذاری نوعی از قراردادهای مشارکت مدنی است که در آن یک یا چند شخص حقیقی یا حقوقی، سرمایه خود (اعم از مادی و معنوی) را به‌صورت نقدی یا غیرنقدی به منظور انجام فعالیت و کسب سود، با یکدیگر شریک می‌شوند و سود و زیان حاصل را بین خود تقسیم می‌کنند. در این قراردادها، یکی از طرفین معمولاً وظیفه تأمین سرمایه مادی را بر عهده دارد، در حالی که طرف دیگر تخصص و دانش خود را به اشتراک می‌گذارد.
این نوع قرارداد در مواقعی کاربرد دارد که یک فرد دارای دانش، تخصص یا ایده خاصی است، اما سرمایه مادی لازم برای شروع فعالیت را ندارد. از سوی دیگر، ممکن است شخصی دارای سرمایه باشد، اما ایده یا کسب‌وکار مناسبی را پیدا نکرده باشد. در چنین مواردی، این دو فرد می‌توانند در قالب قرارداد مشارکت در سرمایه‌گذاری با یکدیگر همکاری کنند.
شرایط قرارداد مشارکت در سرمایه گذاری
برای اینکه قرارداد مشارکت در سرمایه‌گذاری به‌طور صحیح واقع شود، رعایت شرایط خاصی ضروری است. بسیاری از افراد ممکن است با این شرایط و ضوابط آشنا نباشند و از خود بپرسند که شرایط قرارداد مشارکت در سرمایه‌گذاری چیست. به همین دلیل، در این قسمت به بیان شرایط صحت معامله در این نوع قرارداد پرداخته می‌شود.
از آنجا که قرارداد مشارکت در سرمایه‌گذاری از جمله عقود مشارکت مدنی به شمار می‌آید، لازم است که موارد مرتبط با آن در قانون مدنی رعایت شود. طبق ماده ۱۹۰ قانون مدنی، برای صحت هر معامله چهار شرط الزامی وجود دارد:
1. قصد و رضای طرفین: طرفین باید بخواهند که معامله‌ای ایجاد کنند و رضایت آن‌ها نباید تحت اجبار یا اکراه باشد.
2. اهلیت طرفین: مطابق ماده ۲۱۰ قانون مدنی، متعاملین باید برای انجام معامله اهلیت داشته باشند.اهلیت به معنای بالغ، عاقل و رشید بودن طرفین قرارداد است که در ماده ۲۱۱ این قانون تعریف شده است.
3. معین بودن موضوع مورد معامله: ماده ۲۱۶ قانون مدنی بیان می‌کند که آنچه مورد معامله واقع می‌شود، نباید مبهم باشد، مگر در موارد خاص که علم اجمالی کافی است.
4. مشروعیت جهت معامله: این بدین معناست که قرارداد نباید غیرقانونی یا غیرمشروع باشد.
نکته حائز اهمیت این است که قرارداد مشارکت در سرمایه‌گذاری از جمله عقود نامعین محسوب می‌شود، بنابراین شرایط کلی آن تابع توافق طرفین در متن قرارداد است. با این حال، عقود نامعین نیز نباید با شرع و قانون اساسی مخالفت داشته باشند. همچنین، باید آورده‌های طرفین و میزان آن (در صورت امکان) به‌وضوح تعیین شود و به سهم هر یک از طرفین از سود و زیان در متن قرارداد پرداخته شود
نحوه تنظیم قرارداد مشارکت در سرمایه گذاری
افرادی که قصد انعقاد قرارداد مشارکت در سرمایه‌گذاری را دارند، ابتدا باید با نحوه تنظیم و نگارش این نوع عقود نامعین آشنا شوند. به همین دلیل، در این قسمت به چگونگی تنظیم قرارداد مشارکت در سرمایه‌گذاری پرداخته خواهد شد.
قرارداد مشارکت در سرمایه‌گذاری از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است که بخش‌های ابتدایی آن عمدتاً به بیان مشخصات طرفین، موضوع قرارداد و موارد مشابه اختصاص دارد. در بخش بعدی، نحوه سرمایه‌گذاری توضیح داده می‌شود و مشخص می‌گردد که سرمایه‌پذیر و سرمایه‌گذار چه کسانی هستند و سرمایه چگونه به طرف دیگر پرداخت خواهد شد. به‌عنوان مثال، باید قید شود که سرمایه‌پذیر ملزم است سرمایه را در چه مواردی مصرف کند.
یکی از بخش‌های مهم هر قرارداد سرمایه‌گذاری، مدت مشارکت است. اگر طرفین تمایل به همکاری بلندمدت دارند، بهتر است این موضوع تحت عنوان تمدید خودبه‌خودی در قرارداد پیش‌بینی شود و بیان گردد که اگر پس از پایان مدت اولیه، طرفین همچنان به تعهدات قراردادی خود پایبند بودند، قرارداد به‌طور خودبه‌خودی برای مدت معینی تمدید خواهد شد. در غیر این صورت، عقد با خاتمه یافتن مهلت، فاقد اثر حقوقی خواهد بود.
بخش بعدی به بیان تعهدات طرفین اختصاص دارد. به طرفین قرارداد توصیه می‌شود که در نگارش این بخش وقت و دقت بیشتری صرف کنند و آن را با جزئیات کامل درج نمایند، زیرا بیشتر اختلافات قراردادی ناشی از عدم پایبندی طرفین به تعهدات است. بهتر است که تعهدات طرفین به‌صورت حصری نوشته شود و از نگارش مواد با حوزه شمول گسترده خودداری گردد.
در بخش انتهایی قرارداد نیز باید به شیوه حل و فصل اختلافات، موارد فسخ و فورس ماژور اشاره شود. همچنین، طرفین می‌توانند قسمتی را به بیان شرایط قراردادی اختصاص دهند و با توجه به اینکه
قرارداد مشارکت در سرمایه‌گذاری از عقود نامعین به حساب می‌آید، عمل به این شروط نیز برای طرفین الزامی است
