مهریه چیست؟
مهریه در قانون تعریف مشخصی دارد و به مالی گفته می شود که ،در زمان وقوع عقد نکاح بین دختر و پسر با توافق طرفین، معین و مشخص می گردد که به آن صداق نیز گفته می شود . مهریه یک حق مادی به نفع دختر می باشد و در قانون مدنی به این موضوع به صراحت اشاره شده است که دختر مالک مهریه خود می باشد و می تواند هر گونه دخل و تصرفی که می خواهد روی آن انجام دهد.
همانگونه که از این قانون مشخص است، به محض اینکه عقدی میان طرفین واقع شد، زن مالک مهر می شود و هیچ چیز نمیتواند جلوی این مالکیت را بگیرد.
طلب مهریه بدون هیچ محدودیتی از جانب زن در هر زمان که بخواهد رخ می دهد و حتما نباید به هنگام طلاق، درخواست مهریه کرد و این درخواست می تواند حتی بعد از وقوع عقد نکاح و زمانی که طرفین یک زندگی زناشویی را آغاز کردند و هیچ مشکلی ندارند رخ بدهد.
هرچند که در عمل بسیار اتفاق می افتد که زن موقع طلاق بخواهد این مهریه را مطالبه کند، اما در مجموع او از زمان عقد و هر زمان که بخواهد می تواند مهریه را مطالبه کند.
از آنجا که در کشور ما معمولاً اوضاع اقتصادی و میزان مهریه وضع شده همخوانی ندارند، امکان بروز اختلاف در این حوزه بین زوجین زیاد است. این موضوع باعث تشکیل پروندههای قضایی فراوانی شده و بارها مسئولان قوه قضاییه تلاش کردهاند با در نظر گرفتن راهکارهایی، تا حدودی این مساله را التیام بخشند.
مهریه و انواع آن از پرکابردترین مسائلی هستند که امروزه در دادگاه های خانواده نظاره گر آن هستیم و به جهت آن که این موضوع از موضوعات پرکاربرد به حساب می آید به آن خواهیم پرداخت. پس با ما در این مقاله همراه باشید تا به شما در خصوص مهریه و انواع آن توضیحاتی بدهیم.
وقتی دختر و پسری باهم پیمان زناشویی می بندند به محض این که این امر صورت می گیرد آثاری نسبت به آن ها مترتب خواهد شد که یکی از آن آثار بحث مهریه می باشد . در واقع مهریه نشان از احترام و محبت و عشقی دارد که مرد به زن خود اعطا می نماید و در دین اسلام نیز مهریه را از جمله تکالیف قانونی مرد به حساب می آورد و آن را جز حقوقی دانسته است که زن همیشه حق طلب آن را از همسر خود خواهد داشت.
مهریه نشانه صداقت و صمیمیت مرد نسبت به همسرش می باشد و سنتی پسندیده است كه پیامبراكرم (ص) نیز به آن عمل می كرده است.آن چه كه در هنگام عقد به عنوان بدهی و دین بر گردن زوج قرار می گیرد تا به محض مطالبه زوجه پرداخت شود، به صورت عندالمطالبه است. اما شرطی هم می تواند با عنوان عندالاستطاعه جزء شروط ضمن عقد باشد و دختر به اختیار می تواند با آن موافقت كند و آن را بپذیرد و یا مخالفت كند و نپذیرد.
تحلیل عند الاستطاعه بودن مهریه
با توجه به مهریه های سنگینی كه بر عهده مردان گذاشته می شود و آن ها توان پرداخت را ندارند به زندان می افتند، شرط «هنگام استطاعت» عنوان شد كه پرداخت مهریه از حالت «هنگام مطالبه» به «هنگام استطاعت» تبدیل می شود.این كه استطاعت فرد چگونه ثابت می شود؟ در این رابطه ملاك اموال مرد است یعنی اگر زوجه اثبات كرد كه شوهرش مالی دارد می تواند از او بگیرد و اگر مرد مالی نداشت و زن نتوانست در محاكم قضایی اموال و دارایی او را اثبات كند به خواسته اش كه گرفتن مهریه است دست نخواهد یافت. این كه آیا مرد باید شاهدی بیاورد كه استطاعت ندارد كافی است یا مرد تنها ادعا كند كه استطاعت ندارد و زن خلاف آن را ثابت كند و … همه این ها از جمله موارد مبهم است و باید تكلیفش مشخص شود. عندالاستطاعه شدن مرد زمان ندارد و با توجه به مهریه های سنگین امروزی كه مردها حتی تا آخر عمر هم توان پرداخت آن را ندارند، شرطی كه گذاشته شده نه به ضرر خانم ها نه به نفع آقایان است ولی شرطی است كه پرداخت مهریه را واقعی می كند، یعنی درواقع باعث می شود كه به نوعی مهریه های بالا بی اعتبار شود. به عنوان مثال خانم با خودش می گوید بهتر است یك آپارتمان ٤٠میلیونی را الان بگیرم اما هزار سكه مهریه نكنم چرا كه استطاعت فعلی مرد همین آپارتمان است ولی هزارسكه را نمی توان گفت كه چه زمانی استطاعت پرداختش را پیدا خواهد كرد. این قضیه از این بابت كه می تواند مهریه ها را واقعی و به رقم نقد تبدیل كند یعنی مالی همان جا به زن تعلق می گیرد نه این كه پرداخت آن به استطاعت داشتن مرد موكول شود مفید است .علاوه بر محاسن قراردادن شرط عندالاستطاعه، معایبی هم می توان بیان نمود كه اثبات استطاعت مرد كار سختی است و در صورتی كه مرد زرنگی كند و اموالش را به نام خودش نكند و یا استطاعتش را مخفی كند، تا آخر عمر ممكن است مهریه پرداخت نشود.
ترکیب مهریه عند المطالبه و عندالاستطاعه
مهریه میتواند هم عندالمطالبه باشد و هم عندالاستطاعه،اضافه شدن دو شرط در دفترچههای نكاح باعث ایجاد تعادل میشود.
با یک نگاه مثبت به موضوع اضافه شدن دو قید عندالمطالبه و عندالاستطاعه در دفترچههای نكاحیه، می توان پیشنهاد داد كه خانوادهها مقدار خاصی از مهریه را كه زوج توان پرداخت آن را دارد به صورت عندالمطالبه تنظیم كنند و مابقی را به صورت عندالاستطاعه.از جمله مزایای قراردادن مقداری از مهریه تحت عنوان عند المطالبه و مقداری عند الاستطاعه ایجاد تعادل در این خصوص است به این صورت که هم خانم به طور كلی از مهریه ساقط نمیشود و هم در مواردی كه مرد قادر به پرداخت مهریه نیست اما به دلیل شرایط اجتماعی مهریه ثبت شده، فقط جنبهی صوری پیدا میكند و باعث نمیشود این توقع و انتظار ایجاد شود كه زن هر زمان خواست بتواند مهریه را مطالبه كند و با توسل به آن مرد را به زندان بفرستد زیرا اغلب این اقدامات باعث تزلزل بنیان خانواده میشود.
اگر بخشی از مهریه عندالمطالبه و بخشی عندالاستطاعه باشد دیگر مشكلی وجود ندارد و تصمیمات فوق قابل اعمال است. اگر شرایط خاصی هم مدنظر است باید پرداخت مهریه را تضمینی كنند كه شرط هم اشكالی ندارد و میشود به عنوان یك شرط الحاقی در صفحه دفترچه كه برای شروط خاص توافقی است، ثبت شود كه برای پرداخت مقداری از مهریه ضمانت میكند.
آنچه در بین مردم در این خصوص مشهور بود عندالمطالبه بودن است یعنی اینكه در عقدنامههای قبلی این وصف آمده بود كه مهریه تا این میزان بین زوجین تعیین شده است و زوجه هر زمانی كه بخواهد میتواند آن را از همسر خود مطالبه كند و شوهر مكلف به پرداخت است.این مساله باعث شد كه این ذهنیت برای مردم پدید آید كه فقط عندالمطالبه بودن بحث مهریه است در حالی كه در متون فقهی و در قانون برای مهریه هم وصف عندالمطالبه بودن وجود دارد و هم وصف عندالاستطاعه بودن و یا ممكن است هر دو آنها باشد یعنی ممكن است زن و شوهر توافق كنند كه بخشی از مهریه عندالامطالبه باشد و بخشی از آن عندالاستطاعه.
در گذشته چون عندالمطالبه بودن قید میشد اغلب به خاطر اینكه خانوادهها دخترشان را توجیه كنند میگفتند این همان چیزی است كه دولت در عقدنامهها پیشبینی كرده و ما فقط همین را قبول داریم. به خاطر اینكه تساوی و عدالت پدید آید و این عنوان جدید رسماًً به مردم معرفی شود بند 14 آمده است تا به همه بگوید كه ضمن اینكه مهریه میتواند عندالمطالبه باشد، میتواند عندالاستطاعه هم باشد.
به دلیل وجود عدم آگاهی های لازم در محاكم با این مساله مواجه میشویم كه بعضی دخترها مهریه را عندالاستطاعه امضا كرده بودند اما از باب عندالمطالبه بودن اشارهای به آن نداشتند كه با این پاسخ دادگاه مواجه میشدند كه نمیتوانید مهریه را مطالبه كنید مگر اینكه دلیل كافی یا لیست اموال قطعی زوج را بیاورید كه این مرد قادر به پرداخت مهریه مورد درخواست شما هست و اگر نتوانی آن را ثابت كنی حق مطالبه نداری. این شرایط باعث شده بود كه این دسته از افراد عملًا از دریافت مهریه محروم شوند كه این مشكلات باعث شد در نحوهی تنظیم متن عقدنامهها بازنگری شود و این دو شرط به جای آن شرط جایگزین شود.
موسسه حقوقی داوری دادگران عدالتخواه امید
موسسه حقوقی و داوری دادگران عدالتخواه امید با مدیریت جناب آقای رضا دانش وکیل پایه یک دادگستری، مفتخر است با بهره گیری از کادری مجرب از وکلای متخصص در تمامی امور حقوقی و کیفری؛ آماده ارائه هرگونه خدمات وکالتی و مشاوره ای برای اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از شرکتهای خصوصی و دولتی در تمامی مراجع قضایی و دادگستری می باشد.
