وقف
مالی که توسط واقف به وقف اختصاص یافته و از مالکیت واقف خارج شده است و منافع آن صرف کمک به سایرین و امور خیریه میشود، به عنوان مال موقوفه شناخته میشود. این مال باید از اموال مصرف نشدنی و قابل بقا باشد، به این معنی که نباید به طور کامل مصرف شود و باید برای مدت طولانی قابل استفاده باقی بماند. با این حال، در موارد استثنایی مانند خراب شدن مال یا وجود اختلافات موقوفه علیهم، فروش مال موقوفه ممکن است.
ماده 55 قانون مدنی که اشاره کردید، وقف را به عنوان عمل انتقال عین مال و حبس منافع آن تعریف میکند. حبس عین مال به معنی خروج مال از مالکیت واقف و غیرقابل نقل و انتقال آن است و تسبیل منافع به معنی صرف کردن منافع مال در امور خیریه و کمک به افراد دیگر است.
بنابراین، مالی که در اثر عقد وقف از مالکیت مالک خارج شده و منافع آن به موقوفه انتقال مییابد، به عنوان مال موقوفه شناخته میشود. این مال باید شرایط خاصی داشته باشد و تمام اموال را نمیتوان به وقف اختصاص داد. علاوه بر این، اداره مال وقفی نیز دارای ترتیبات خاصی است و فروش مال موقوفه به جز در موارد استثنایی مجاز نیست
مال موقوفه چیست
ماده 55 قانون مدنی واقف را به عنوان عین مال و منافع آن که حبس و تسبیل میشوند تعریف میکند. حبس عین مال به معنی خروج مال از مالکیت واقف و غیرقابل نقل و انتقال آن به معنی تصرف منافع آن در امور خیریه و کمک به دیگران است.
بنابراین، عقد وقف به طریقی است که در آن واقف مالی را از مالکیت خود خارج کرده و منافع آن مال را به سمت کمک به دیگران و انجام امور خیریه هدایت میکند.
موقوف علیهم، اشخاصی هستند که حق استفاده از مال وقف شده را دارند. این اشخاص ممکن است محدود و محصور باشند مانند فرزندان واقف، یا نامحدود و نامحصور مانند دانشجویان. بنابراین، عقد وقف به دو نوع تقسیم میشود: وقف خاص (با موقوف علیهم محدود) و وقف عام (با موقوف علیهم نامحصور).
برای اینکه عقد وقف به طور صحیح صورت گیرد و اثرات قانونی خود را داشته باشد، لازم است که ابتدا پس از ایجاب واقف، این ایجاب توسط موقوف علیهم (در وقف خاص) یا نهادی که برای آن وقف شده است (در وقف عام) قبول شود. در مرحله بعد، مال موضوع وقف باید توسط موقوف علیهم (در وقف خاص) یا مدیر وقف (در وقف عام) قبض و تصرف شود.
مال موقوفه یا مال وقفی، به مالی اشاره دارد که توسط واقف از مالکیت خود خارج شده و به عنوان وقف تعریف شده است. این اموال توسط موقوف علیهم (در وقف خاص) یا مدیر وقف (در وقف عام) قبض و تصرف میشوند. مال وقفی به صورت عمده به منظور کمک به دیگران، انجام امور خیریه، پشتیبانی از علم و تحقیقات، حفظ میراث فرهنگی و هنری، و سایر اهداف اجتماعی مورد استفاده قرار میگیرد.
مال وقفی در واقع از مالکیت واقف خارج میشود و دیگر قابل نقل و انتقال نیست. در نتیجه، صاحبان قبلی یا وراث مستقیم آن مال دسترسی به آن را از دست میدهند. به جای آن، منافع و محصولات مال وقفی باید مطابق با شرایط و قوانین واقف، به منظور رسیدن به اهداف و هدفهای وقف صرف شوند.
بنابراین، مال وقفی یا مال موقوفه به مجموعه اموالی اطلاق میشود که بر اساس قرارداد وقف، از مالکیت واقف خارج شده و به صورت مستقل و به منظور خدمت به جامعه و اهداف اجتماعی مورد استفاده قرار میگیرد.
شرایط استفاده از مال موقوفه
برای استفاده از اموال وقفی، باید شرایط و محدودیتهایی رعایت شود.
از جمله این شرایط میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1. ایجاب و قبول عقد وقف: برای استفاده صحیح از اموال وقفی، باید عقد وقف به درستی توسط واقف و موقوف علیهم (در وقف خاص) یا نهادی که برای آن وقف شده (در وقف عام) انجام شود و موقوف علیهم (در وقف خاص) یا متولی (در وقف عام) مال موقوفه را قبض کنند.
2. بقای مال موقوفه: مال موقوفه باید از نوعی باشد که قابلیت بقا و برداشت منافع مداوم توسط موقوف علیهم را داشته باشد. به عبارت دیگر، مال وقفی باید به طور مداوم درآمدزا و تجدیدپذیر باشد.
3. هدف نامشروع یا فرار از پرداخت دین: هدف از وقف نباید یک امر نامشروع و غیرقانونی باشد و همچنین، هدف از وقف نباید فرار از پرداخت دین باشد. در صورتی که عقد وقف با هدف نامشروع یا فرار از پرداخت دین صورت گیرد، عقد وقف صحیح نبوده و موقوف علیهم شرایط استفاده از اموال وقفی را نخواهند داشت.
4. حیات موقوف علیهم: موقوف علیهم باید در زمان انعقاد عقد وقف، زنده و در قید حیات باشند.
5. تعیین منافع و حصهها: منافع مال موقوفه باید مشخص شده و حصه یا سهم هر یک از موقوف علیهم نیز باید تعیین شود. در وقف خاص، حصه هر موقوف علیه باید به صورت معین و قابل تعیین باشد، در حالی که در وقف عام، موقوف علیهم نامحدود هستند و تعیین حصهها مشمول قوانین و مقررات مربوط به وقف عام است.
6. استفاده مدیریتی: استفاده از مال موقوفه توسط موقوف علیهم، باید طبق
ویرایش شده
تعیین واقف یا متولی و با رعایت ترتیبی که تعیین شده است، انجام شود. به عبارت دیگر، با توجه به تعیین واقف یا متولی، منافع مال وقفی ممکن است به صورت متفاوت میان موقوف علیهم تقسیم شود
لطفاً توجه داشته باشید که مشاوره حقوقی نیازمند بررسی جزئیات و شرایط حسب مورد است.
پیشنهاد میکنم در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، با وکیل در اهواز یا وکلای متخصص موسسه حقوقی داوری دادگران عدالتخواه امید مشورت کنید.
چه چیزهایی را می توان وقف کرد؟
بر اساس ماده 58 قانون مدنی، مال موقوفه باید یک مال قابل بقا و مصرف نشدنی باشد، به طوری که با استفاده از منافع مال، عین و اصل مال از بین نرود. این به این معنی است که مال وقفی باید به طور مداوم درآمدزا و تجدیدپذیر باشد و نمیتوان آن را به صورت کامل مصرف کرد.
بنابراین، مواردی مانند خانه و اتومبیل قابل قبض و اقباض هستند و میتوانند به عنوان مال وقفی مورد استفاده قرار بگیرند. اما، مواد خوراکی و سایر اجناسی که به طور کامل مصرف میشوند و قابلیت تجدیدپذیری ندارند، غیر قابل وقف هستند.
همچنین، در مورد منافع موقتی مال، مانند اجاره دادن مال به شخص دیگر، میتوان آن مال را وقف کرد. اگر شخصی حق ارتفاق در یک مال را داشته باشد، مال وقفی میتواند برای آن مال تشکیل شود.
رهن مال موقوفه
رهن مال موقوفه امکانپذیر نیست و قرارداد رهن در این مورد باطل و فاقد اثر قانونی است.
به موجب ماده 773 قانون مدنی: «هر مالی که قابل نقل و انتقال قانونی نیست، نمی تواند مورد رهن واقع شود» و همانطور که در بخش قبل گفتیم، فروش اموال وقفی و نقل و انتقال آن اموال، جز در موارد استثنایی، مجاز نمی باشد..
علاوه بر این، هدف اصلی قرارداد رهن این است که در صورت عدم پرداخت بدهی توسط راهن، مرتهن (رهن گیرنده) با فروش مال مرهونه (عین مرهونه) طلب خود را وصول کند. اما، فروش اموال وقفی به جز در موارد استثنایی مجاز نیست و مرتهن نمیتواند به فروش این اموال بپردازد. بنابراین، به دلیل محدودیتهای قانونی، رهن مال وقفی ممکن نیست و قرارداد رهن در این حالت باطل و بیاثر است.
“ما در کنار شما در هر مرحله”
از مرحله تحقیقات اولیه تا دفاع در دادگاه، تیم وکلای ما همواره در کنار شما خواهد بود. ما از شما گوش میدهیم، شما را راهنمایی میکنیم و همه تلاش خود را برای حفظ حقوق شما انجام میدهیم.
