نسب نامشروع بر اساس قانون مدنی، نسبی است که بر اثر رابطه آزاد خارج از عقد نکاح به وجود می آید. طبق قانون، طفل متولد از رابطه خارج از عقد نکاح یا زنا، به زناکار ملحق نمی شود و فاقد آثار نسب مشروع مانند حضانت، نفقه و ارث است.
با این حال، دیوان عالی کشور با صدور رای وحدت رویه، برخی حقوق را برای این دسته از فرزندان شناسایی کرده است تا از آنها حمایت شود.
موضوعاتی چون منع نکاح، ارث فرزند نامشروع و سایر آثار نسب نامشروع نیز از جمله مواردی است که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.
لطفاً توجه داشته باشید که مشاوره حقوقی نیازمند بررسی جزئیات و شرایط حسب مورد است.
پیشنهاد می‌کنم در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، با وکیل در اهواز یا وکلای متخصص موسسه حقوقی داوری دادگران عدالتخواه امید مشورت کنید.
منع نکاح
قانون مدنی ایران در پیروی از فقه اسلامی، نسب نامشروع را همانند نسب مشروع در نظر گرفته است.
در واقع، در تعیین مانع نکاح بر اساس قرابت نسبی، معیار اصلی رابطه خونی و طبیعی اشخاص است، نه رابطه قانونی نسب.
به همین دلیل، همان‌گونه که افراد نمی‌توانند با فرزندان یا پدر و مادر مشروع خود ازدواج کنند، با فرزندان یا پدر و مادر طبیعی خود نیز امکان ازدواج وجود ندارد.
این امر ناشی از همان رابطه خونی و طبیعی است که مانع نکاح تلقی می‌شود.
بنابراین، نسب نامشروع در حقوق ایران، مانند نسب مشروع، موجب ایجاد محرمیت و ممنوعیت ازدواج میان افراد ذی‌نسب می‌گردد. این یکی از مهم‌ترین آثار نسب نامشروع محسوب می‌شود.
ارث فرزند نامشروع
در خصوص مسئله ارث، قانونگذار ایرانی تفاوت واضحی بین نسب مشروع و نامشروع قائل شده است. ماده 884 قانون مدنی به صراحت بیان می‌کند که فرزند نامشروع (ولد الزنا) نمی‌تواند از پدر، مادر و سایر اقوام آنان ارث ببرد.
اما این قاعده استثنا دارد. اگر وجود رابطه نسبت به یکی از والدین به دلیل اکراه یا شبهه زنا ثابت نباشد، آن فرزند نامشروع تنها از آن طرف و اقوام آن طرف ارث خواهد برد و بالعکس.
بنابراین، طبق قانون مدنی، امکان ارث بردن فرزند نامشروع از پدر و مادر طبیعی و اقوام آنان وجود ندارد و این رابطه توارثی منع شده است.
بیشتر بخوانید : قرابت نسبی و سببی
سایر آثار نسب نامشروع
در مورد نسب نامشروع و حقوق و تکالیف والدین در قبال فرزندان نامشروع، قانون مدنی ماده خاصی مطرح نکرده بود.
با این حال، دیوان عالی کشور در یک رأی وحدت رویه در این زمینه تصمیم گرفته است:
بر اساس این رأی وحدت رویه، که در حکم قانون است، بین طفل نامشروع و طفل مشروع تفاوتی از نظر حقوق و تکالیف وجود ندارد.
طبق ماده 884 قانون مدنی، صرفاً توارث بین اطفال نامشروع و والدین آنها منتفی است. سایر حقوق و تکالیف والدین در قبال فرزندان، از جمله حضانت، ولایت قهری و پرداخت نفقه، برای فرزندان نامشروع نیز بر قرار است.
همچنین پدر فرزند نامشروع موظف است به اداره ثبت احوال مراجعه و برای او شناسنامه دریافت کند.
سوالات متداول
آیا پدر فرزند نامشروع می‌تواند از حقوق خود در قبال فرزند مانند حضانت و ولایت قهری استفاده کند؟
بله، بر اساس رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور که در حکم قانون است، پدر فرزند نامشروع می‌تواند از حقوق خود در قبال فرزند مانند حضانت و ولایت قهری استفاده کند.
عدم الحاق فرزند نامشروع به پدر و مادر طبیعی اش می‌توانست موجب شود که نسب نامشروع فاقد چنین آثاری باشد.
اما دیوان عالی کشور برای حمایت از فرزندان نامشروع، در این رأی وحدت رویه تصریح کرده که بین طفل نامشروع و طفل مشروع هیچ تفاوتی از نظر حقوق و تکالیف والدین وجود ندارد.
بنابراین، پدر فرزند نامشروع دارای همان حقوق و تکالیف نسبت به فرزند خود مانند حضانت و ولایت قهری می‌باشد، همانطور که برای فرزندان مشروع نیز مقرر است.
چه عواملی می‌تواند بر اعمال حقوق پدر فرزند نامشروع مانند حضانت و ولایت قهری تأثیر بگذارد؟
چند عامل مهم می‌تواند بر اعمال حقوق پدر فرزند نامشروع مانند حضانت و ولایت قهری تأثیر بگذارد:
مصلحت طفل: اگر تشخیص داده شود که واگذاری حضانت یا ولایت به پدر به مصلحت طفل نیست، دادگاه می‌تواند این حقوق را از پدر سلب کند.
رفتار و شخصیت پدر: چنانچه پدر فاقد شرایط لازم از نظر رفتاری، اخلاقی و مالی برای تأمین مصالح طفل باشد، ممکن است حقوق او محدود شود.
موافقت مادر: ممکن است مادر با اِعمال حقوق پدر بر طفل نامشروع موافقت نکند که این می‌تواند بر اعمال این حقوق تأثیرگذار باشد.
استحقاق مادر بر حضانت: در مواردی که مادر واجد شرایط لازم برای حضانت باشد، ممکن است حق حضانت او بر پدر ترجیح داده شود.
