در مواردی که مالک یک قطعه زمین کشاورزی برای آبیاری مزرعه خود، ناچار باشد از زمین همسایه عبور کند، این امر به عنوان “حق ارتفاق” شناخته می‌شود. در این صورت:
مالک زمین کشاورزی دارای حق عبور و مرور از زمین همسایه برای آبیاری مزرعه خود می‌باشد.
اشخاص دیگر (همسایگان) نمی‌توانند مانع این حق عبور شده و از آن جلوگیری کنند. در صورتی که کسی مانع این حق عبور شود، طبق قانون مجازات اسلامی، مرتکب جرم شده و مجازات آن 15 روز تا 6 ماه حبس می‌باشد.
قانون این حق را برای آبیاری مزرعه مجاز دانسته و مالک زمین کشاورزی می‌تواند از این حق استفاده کند. البته این حق ارتفاق نیازمند رعایت حقوق همسایگان و ایجاد کمترین آسیب ممکن به زمین همسایه می‌باشد.
معنای حق ارتفاق در زمین کشاورزی چیست ؟
در توضیح مفهوم حق ارتفاق در زمین‌های کشاورزی می‌توان گفت:
حق ارتفاق از جمله حقوق عینی است که صرفاً در ارتباط با اموال غیرمنقول (مانند زمین) ایجاد می‌شود.
حق ارتفاق به معنای حقی است که برای یک شخص در ملک دیگری به وجود می‌آید، به دلیل مجاورت دو ملک با یکدیگر.
در زمین‌های کشاورزی، اغلب مشکلات و اختلافات در ارتباط با حقوق ارتفاقی بین مالکان زمین‌های مجاور رخ می‌دهد. به عنوان مثال، زمانی که مالک یک قطعه زمین کشاورزی برای آبیاری مزرعه خود، ناچار به عبور از زمین همسایه باشد، این امر به عنوان “حق ارتفاق” محسوب می‌شود.
در این حالت، مالک زمین کشاورزی دارای حق عبور و مرور از زمین همسایه برای آبیاری مزرعه خود است و همسایگان نمی‌توانند مانع این حق عبور شوند.
قانون این حق را برای آبیاری مزرعه مجاز دانسته و مالک زمین کشاورزی می‌تواند از آن استفاده کند.
!! قابل توجه است که حق ارتفاق در زمین کشاورزی، به معنای حق عبور یا حق آبیاری از زمین کشاورزی متعلق به دیگری است. این حق ممکن است به دو صورت طبیعی یا قراردادی ایجاد شود:
تعریف حق ارتفاق بصورت طبیعی یا قراردادی
حق ارتفاق طبیعی: در این حالت، کافی است که دو زمین کشاورزی در همسایگی یکدیگر قرار داشته باشند تا حق ارتفاق طبیعی ایجاد شود.
مالک زمین کشاورزی که به لحاظ موقعیت، برای آبیاری زمین خود مجبور است از زمین همسایه عبور کند، این حق را دارد.
حق ارتفاق قراردادی: در این حالت، حق ارتفاق از طریق انعقاد قرارداد بین مالک زمینی که مورد حق ارتفاق است و کشاورزی که می خواهد این حق را تحصیل کند، ایجاد می شود.
در این صورت، حق ارتفاق بر اساس توافق طرفین شکل می گیرد. در هر دو حالت، هدف اصلی حق ارتفاق این است که به کشاورزان امکان دسترسی و استفاده از زمین های همجوار را بدهد تا بتوانند زمین خود را به درستی آبیاری کنند و به فعالیت کشاورزی خود ادامه دهند.
بیشتر بخوانید : عقد معاوضه و تفاوت با عقد بیع
قانون حق ارتفاق در زمین کشاورزی
حق ارتفاق در زمین های کشاورزی، قانون و ضوابط خاصی دارد که به شرح زیر است:
حق ارتفاق همواره تابع و مرتبط با مالکیت زمین است و نمی تواند مستقل از زمین مورد انتقال یا توقیف قرار گیرد.
به عبارت دیگر، حق ارتفاق جدا از زمین قابل انتقال نیست.
حق ارتفاق معمولاً در زمین های مجاور و متصل به هم ایجاد می شود.
با این حال، فاصله زیاد بین دو زمین مانع ایجاد حق ارتفاق نخواهد بود.
حق ارتفاق تابع مالکیت زمین است و با تغییر مالکیت زمین، حق ارتفاق نیز منتقل می شود.
به عبارت دیگر، حق ارتفاق همواره با زمین مرتبط است.
قوانین و مقررات مربوط به حق ارتفاق در زمین های کشاورزی، به منظور تنظیم روابط بین مالکان زمین های مجاور و حفظ حقوق همگان تدوین شده است.
حق ارتفاق یک حق دائمی و جاودانه است که بر اساس ماده 106 قانون مدنی، مالک زمین مورد حق ارتفاق نمی تواند در ملک خود تصرفاتی انجام دهد که سبب تضییع یا تعطیل حق ارتفاق شود، مگر با اجازه صاحب حق. طبق ماده 105 قانون مدنی، هزینه های استفاده از حق ارتفاق بر عهده صاحب حق است، مگر توافق دیگری بین طرفین وجود داشته باشد. اما هزینه نگهداری زمین مورد حق ارتفاق بر عهده مالک زمین است.
تصرفات صاحب حق ارتفاق در زمین باید در حد مقرر شده بین طرفین یا به قدر متعارف و ضرورت باشد. اگر مجرای آب خراب شود، مسئولیت تعمیر آن بر عهده صاحب حق است.
مالک زمین نمی تواند صاحب حق را به تعمیر ملزم کند، اما خود باید ضرر را از ملک خود دفع نماید. صاحب حق می تواند برای تعمیر مجرا وارد ملک شود، اما بدون ضرورت حق ورود ندارد مگر با اجازه مالک.
