شهادت کذب
در حقوق کیفری، شهادت دروغ یا شهادت کذب به عنوان یک جرم محسوب می‌شود. این عبارت به هر فردی اطلاق می‌شود که در دادگاه یا در مقابل مقامات رسمی شهادتی کاذب و دروغین ارائه دهد. به طور مشابه، اگر فردی که شهادت داده است بعدها اقرار کند که شهادت خود را به طور نادرست داده بوده است، شخص مذکور با عنوان “شهادت کذب” مواجه خواهد شد.
مجازات شهادت دروغ در دادگاه
جازات سوگند و شهادت دروغ در دادگاه طبق ماده ۶۴۹ قانون مجازات اسلامی مجازات سوگند دروغ توسط شخص در دادگاه و نزد مقامات رسمی، محکومیت به شش ماه تا دو سال حبس است.
دلایل اثبات دعوا، بررسی جرم شهادت دروغ
شهادت، اطلاعات یک فرد خارج از دعوا است که موضوع مورد ادعا را دیده یا شنیده یا اگر از موارد دیدنی و شنیدنی نباشد، از آن آگاه شده است. یعنی شخصی از واقعه‌ای جزیی یا کلی که بین ۲ یا چند نفر صورت گرفته است، در دادگاه خبر دهد یا اطلاع‌رسانی کند.
مطابق ماده ۱۲۸۵ قانون مدنی ادله اثبات دعوی عبارتند از:
1- اقرار.
۲- اسناد کتبی.
۳- شهادت.
۴- امارات.
۵- قسم. (سوگند)
طبق ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، در برخی دعاوی مدنی (حقوقی)، ترتیب و تعداد گواهان و جنسیت آنها با سوگند از اهمیت استفاده می‌کند. مثلاً:
– در دعاوی طلاق و رجوع در طلاق و برخی دعاوی غیرمالی، از جمله دعاوی مسلمان بودن، بلوغ، جرح و تعدیل، عفو از قصاص، وکالت و وصیت، شرایط شهادت دو مرد الزامی است.
– در دعاوی مالی مانند دعاوی دین، ثمن بیع، معاملات، وقف، اجاره و وصیت به نفع مدعی، شرایط شهادت دو مرد یا یک مرد و دو زن لازم است. همچنین در مواردی که اقامه بینه شرعی برای خواهان امکانپذیر نباشد، با معرفی یک گواه مرد یا دو زن به همراه سوگند، می‌توان ادعای خود را اثبات کرد.
– در دعاوی ولادت، شرایط شهادت چهار زن، دو مرد یا یک مرد و دو زن لازم است.
– در دعاوی نکاح، شرایط شهادت دو مرد یا یک مرد و دو زن الزامی است.
در همه موارد، قاضی یا دادرس مختار صلاحیت دارد تا تصمیم بگیرد آیا شهادت را قبول یا رد کند، زیرا ممکن است قاضی بررسی کند که شهادت واجد شرایط قانونی مورد نظر نیست. همچنین، دادگاه می‌تواند با توجه به اهمیت موضوع، فرد را به ادای سوگندهای مختلف ملزم کند.
موسسه حقوقی داوری دادگران عدالتخواه امید
موسسه حقوقی و داوری دادگران عدالتخواه امید با مدیریت جناب آقای رضا دانش وکیل پایه یک دادگستری، مفتخر است با بهره گیری از کادری مجرب از وکلای متخصص در تمامی امور حقوقی و کیفری؛ آماده ارائه هرگونه خدمات وکالتی و مشاوره ای برای اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از شرکتهای خصوصی و دولتی در تمامی مراجع قضایی و دادگستری می باشد.
نحوه اثبات شهادت دروغ
برای اثبات دروغ بودن یک شهادت، ممکن است معیارهایی مورد استفاده قرار گیرد. در زیر مقرراتی که در برخی سیستم‌های حقوقی برای اثبات شهادت دروغ مورد استفاده قرار می‌گیرد را برشمرده‌ایم:
1. اطلاعات متناقض: اگر شاهدان دارای اطلاعات متناقض باشند و در توصیف موضوع مورد شهادت دچار ناسازگاری باشند، ممکن است قاضی به این اطلاعات توجه کند و شهادت را به عنوان دروغ تشخیص دهد.
2. شواهد مادی: ممکن است شواهد مادی موجود، مانند اسناد، فیلم‌ها، تصاویر و شاهدان جانبی، مغایرت با شهادت شخص را نشان دهند و اثبات کنند که شهادت دروغ است.
3. قرائن اضافی: ممکن است قرائن اضافی، مانند سابقه بد شاهد یا میل به تحقیر یا خسارت به طرف مقابل، نشان دهنده دروغ بودن شهادت باشند.
4. تحلیل رفتار و حالت: قاضی ممکن است براساس تحلیل رفتار شاهد، مانند عصبانیت، ناراحتی، احترام ندادن به قاعده‌های قضایی یا اظهارات متناقض در جریان پرونده، به دروغ بودن شهادت پی ببرد.
5. استناد به شواهد و شهود دیگر: شاهدان دیگر، اطلاعات تکمیلی یا شواهد دیگر می‌توانند وجود دروغ در شهادت را نشان دهند.
شرایط شاهد ماده ۱۳۱۳ قانون مدنی برخی از شرایط مورد نیاز برای اعتبار شاهد را ذکر می‌کند. بلوغ، عقل، عدالت، ایمان و طهارت از جمله شرایطی هستند که به منظور اعتماد به شاهد باید موجود باشند. اظهارات افرادی که به سن بلوغ (۱۵ سال تمام) نرسیده‌اند یا افرادی که در جنون هستند، به صورت قابل اعتماد در نظر گرفته نمی‌شوند. همچنین، در تاسیسات حقوقی از جمله شهادت، قصد انشا، اختیار و اهلیت نیز شرایط ضروری هستند. اگر هر یک از این شرایط موجود نباشد، تاسیس حقوقی مورد نظر بلااَثر خواهد بود. به عبارت دیگر، شهادت همچنین از جمله تاسیسات حقوقی است و برای اعتبار آن نیز باید شرایط مذکور (قصد انشا، اختیار و اهلیت) موجود باشد. در صورت عدم وجود هر یک از این شرایط، شهادت به عنوان یک ادله مثبت دعوی قابل قبول نخواهد بود. همچنین، در شرایط اکراهی، شهادت که تحت فشار و تهدید ارائه شده است، قابل قبول و معتبر نیست. در حقیقت، اگر قصد انشا، اختیار و اهلیت وجود نداشته باشد، شهادت نیز مانند سایر تاسیسات حقوقی به عنوان یکی از ادله اثبات دعوی قابل قبول نخواهد بود. برخلاف صحت شهادت، ممکن است شهادت صورت‌گرفته تا حدی برای قاضی علم‌افزوده ایجاد کند، اما به عنوان ادله اثبات دعوی تأثیر موثری نخواهد داشت.
آثار شهادت کذب
شهادت کذب در امور حقوقی و قضایی تأثیرات جدی دارد و باعث بروز عواقب حقوقی و جزایی خواهد شد. در زیر به تأثیراتی که شهادت کذب به همراه دارد، اشاره خواهم کرد:
1 – مجازات:
ماده ۶۵۰ (جزای نقدی تعدیل شده)
هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا به 25.000.000 تا 100.000.000 ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
تبصره – مجازات مذکور در این ماده علاوه بر مجازاتی است که در باب حدود و قصاص و دیات برای شهادت دروغ ذکر گردیده است.
2 – بطلان حکم: شهادت دروغ منجر به بطلان حکم می‌شود. هر حکمی که بر اساس شهادت دروغ صادر شود، بلااثر و غیرقابل اجرا خواهد بود.
3 – جبران خسارت: شاهدان کذب موظفند به طور قانونی خسارت وارده به طرف مقابل را جبران کنند. در صورت شهادت کذب، شاهدان متعهد به جبران خسارت زیان‌دیده هستند.
4 – درخواست تجدید نظر: شهود دروغین می‌توانند یکی از مبانی درخواست تجدید نظر در امور کیفری باشند. در صورتی که حکمی بر اساس شهادت دروغ صادر شده باشد، طرف متضرر می‌تواند درخواست تجدید نظر کند.
5- چنانچه شاهد پس از اتیان سوگند شهادت دروغ بدهد با احراز این موضوع برای دادگاه، مجازات سوگند و شهادت دروغ قابل جمع است. همچنین اگر شهادت دروغ در مورد حدود، قصاص یا دیات باشد، قاعده جمع مجازات‌ها اعمال می‌شود
آیا جرم شهادت کذب قابل گذشت است؟
شهادت یکی از ادله اثبات دعوا محسوب می شود و می تواند نقش مهمی در روند قضایی داشته باشد. شاهدان می توانند اطلاعات شخصی خود را درباره موضوع مورد ادعا در دادگاه ارائه کنند و به منظور کشف حقیقت و تأیید یا رد دعوا مورد استفاده قرار دهند ولی اینکه درصورت شهادت دروغ این جرم قابل گذشت است باید بگوییم که خیر، جرم شهادت کذب جزو جرائم غیر قابل گذشت است
بخشنامه جلوگیری از شهادت کذب شهود
بخشنامه شماره ۹۰۰۰/۱۹۴۸/۱۰۰ مورخ ۱۳۹۹/۱/۱۱ رئیس قوه قضاییه
به منظور حفظ شان و اعتبار شهادت شهود در نظام قضایی و جلوگیری از انحراف روند تحقیقات و دادرسی‌ها توسط شهود ساختگی و شهادت کذب لازم است ضمن رعایت دقیق مقررات قانونی اعم از ماده ۱۶۰ قانون مجازات اسلامی و مواد ۲۱۰ و ۲۱۱ و ۳۲۰ تا ۳۳۰ و ۶۵۰ قانون آیین دادرسی کیفری و مواد ۲۳۲ تا ۲۴۷ قانون ایین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی در خصوص چگونگی احضار ، اخذ اظهارات شهود و جلوگیری از تبانی و مواضعه انها با طرفین پرونده نسبت به انجام امور ذیل اقدام نمایید:
۱. مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه حداکثر ظرف دو ماه ترتیبی اتخاذ نماید که امکان ثبت مشخصات گواهان در سامانه مدیریت پرونده قضایی(سمپ) امکانپذیر باشد.
۲. قضات دادگاه‌ها و دادسراها نسبت به احراز هویت شهود تعرفه شده و درج مشخصات گواهان در سامانه مذکور و استخراج سابقه آنان اقدام نمایند.
۳. در صورت کشف شهادت کذب و تبانی در اثنای تحقیقات یا رسیدگی، فوراً مراتب صورت مجلس و جهت تعقیب کیفری مرتکبین اقدام لازم معمول گردد.
۴. مرکز حفاظت و اطلاعات قوه‌قضائیه ضمن مراقبت مستمر در این خصوص، نسبت به شناسایی و معرفی اشخاصی که در اطراف واحدهای قضایی به صورت حرفه‌ای حضور داشته ودر قبال اخذ مال یا امتیاز، مبادرت به ادای شهادت کذب در مراجع قضایی می‌کنند، اقدام مقتصی را مبذول نماید.
نظارت بر حسن اجرای این بخشنامه به عهده روسای کل دادگستری‌های استان‌ها می‌باشد.
سید ابرهیم رییسی
