شرح و تفسیر ماده ۴۶۹ قانون آیین دادرسی کیفری

بر اساس ماده ۴۲۷ قانون آیین دادرسی کیفری، آرای دادگاه‌های کیفری جز در مواردی که قطعی محسوب می‌شوند، بسته به مورد، در دادگاه تجدیدنظر استان همان حوزه قضایی یا در دیوان عالی کشور قابل تجدیدنظر و فرجام‌خواهی هستند. بنابراین، فرجام‌خواهی یکی از وظایف دیوان عالی کشور به شمار می‌آید.
دیوان عالی کشور تنها به مواردی که درخواست فرجام‌خواهی شده و بر اساس آن رأی صادر گردیده، رسیدگی می‌کند و سایر بخش‌های رأی که مورد فرجام‌خواهی قرار نگرفته‌اند، پیگیری نخواهند شد. 

در خصوص کیفیت رسیدگی به پرونده در دیوان عالی کشور، ماده ۴۶۹ قانون آیین دادرسی کیفری به شرح زیر بیان می‌دارد:

در موقع رسیدگی، عضو ممیز گزارش پرونده و مفاد اوراق لازم را قرائت می‌کند و طرفین یا وکلای آنان، در صورت حضور، می‌توانند با اجازه رئیس شعبه، مطالب خود را اظهار دارند. همچنین دادستان کل یا نماینده وی با حضور در شعبه، به‌صورت مستدل، مستند و مکتوب نسبت به نقض یا ابرام رأی معترض عنه یا فرجام‌خواسته، نظر خود را اعلام می‌کند. سپس اعضای شعبه با توجه به محتویات پرونده و مفاد گزارش و مطالب اظهار شده، با درج نظر دادستان کل کشور یا نماینده وی در متن دادنامه، به شرح زیر اتخاذ تصمیم می‌کنند:

الف- اگر رأی مطابق قانون و ادله موجود در پرونده باشد، با ابرام آن، پرونده را به دادگاه صادرکننده رأی اعاده می‌نمایند.

ب- اگر رأی مخالف قانون باشد، یا بدون توجه به ادله و مدافعات طرفین صادر شده باشد، یا رعایت تشریفات قانونی نشده باشد و آن تشریفات به‌حدی از اهمیت باشد که موجب بی‌اعتباری رأی شود، شعبه دیوان عالی کشور رأی را نقض و به شرح زیر اقدام می‌کند:

۱- اگر عملی که محکوم‌علیه به اتهام ارتکاب آن محکوم شده، به فرض ثبوت، جرم نبوده یا به‌علت شمول عفو عمومی یا سایر جهات قانونی متهم قابل تعقیب نباشد، رأی صادره نقض بلاارجاع می‌شود.

۲- اگر رأی صادره از نوع قرار یا حکمی باشد که به‌علت ناقص بودن تحقیقات نقض شده، برای رسیدگی مجدد به دادگاه صادرکننده رأی ارجاع می‌شود.

۳- اگر رأی به‌علت عدم صلاحیت ذاتی دادگاه نقض شود، پرونده به مرجعی که دیوان عالی کشور، دادگاه صالح تشخیص می‌دهد، ارسال می‌شود و مرجع مذکور مکلف به رسیدگی است.

۴- در سایر موارد، پس از نقض رأی، پرونده به دادگاه هم‌عرض ارجاع می‌شود.

این ماده همچنین دارای یک تبصره است که مطابق آن: «در مواردی که دیوان عالی کشور رأی را به‌علت نقص تحقیقات نقض می‌کند، مکلف است تمام موارد نقص تحقیقات را به تفصیل ذکر کند.