با توجه به تغییرات قانون مجازات اسلامی در طول زمان، وجود مواد قانونی با شماره‌های مشابه و محتوای متفاوت ضروری است که به دقت مورد بررسی قرار گیرد. از جمله مهم‌ترین مواد دارای شماره یکسان، ماده ۶۳۹ می‌باشد که هر یک به موضوعات مختلفی مرتبط است.
ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی، در دو نسخه متفاوت وجود دارد:
1. نسخه جدید (مصوب ۱۳۹۲): این ماده به دیه دست در صورت وقوع برخی جنایات مربوط میشود.
2. نسخه تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده (مصوب ۱۳۷۵): این ماده به مجازات دایر کردن مراکز فساد و فحشا و فراهم کردن موجبات یا تشویق به آن پرداخته است.
استفاده مؤثر از این مواد در پرونده‌ها و موضوعات کیفری مرتبط با مفاد آنها تنها در صورتی ممکن است که فرد آگاهی کافی از شرح و تفسیر و نکات حقوقی مهم هر یک از این مواد داشته باشد.
متن ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی مربوط به بخش جدید (مصوب ۱۳۹۲) و همچنین متن این ماده در بخش تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده (مصوب ۱۳۷۵) ارائه شده و به طور جداگانه، شرح و تفسیر و نکات حقوقی هریک توضیح داده شده است.
متن ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی
قبل از ارائه شرح و تفسیر و ذکر نکات حقوقی مربوط به ماده ۶۳۹ در بخش قانون مجازات اسلامی جدید و همچنین در بخش تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده، ضروری است که از متن این ماده در هر یک از بخش‌های مذکور آگاه باشیم. لذا در زیر، متن ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی ارائه میشود:
متن ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی جدید:”دستی که دارای انگشتان است، اگر بالاتر از مفصل مچ و همچنین دستی که دارای ساعد است، اگر بالاتر از آرنج قطع گردد، علاوه بر نصف دیه کامل، موجب ارش مقدار زائدی که قطع شده نیز می‌باشد.”
متن ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی، بخش تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده (مصوب ۱۳۷۵):
“افراد زیر به حبس از یک تا ده سال محکوم می‌شوند و در مورد بند «الف»، علاوه بر مجازات مقرر، محل مربوطه به‌طور موقت با نظر دادگاه بسته خواهد شد:
الف – کسی که مرکز فساد یا فحشا دایر یا اداره کند.
ب – کسی که مردم را به فساد یا فحشا تشویق کرده یا موجبات آن را فراهم نماید.
تبصره – هرگاه بر عمل فوق، عنوان قوادی صدق نماید، علاوه بر مجازات مذکور، به حد قوادی نیز محکوم میشود.”
تفسیر ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی
تفسیر ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی جدید (مصوب ۱۳۹۲):این ماده بیان می‌کند که اگر فردی عمدی یا غیرعمدی دست شخص دیگری را قطع کند، موظف به پرداخت دیه و در برخی موارد، ارش نیز خواهد بود. در صورتی که قطع دست شامل دست دارای انگشتان باشد و بالاتر از مفصل مچ قطع شود، یا دست دارای ساعد باشد و بالاتر از آرنج قطع گردد، علاوه بر پرداخت نصف دیه کامل انسان، فرد ملزم به پرداخت ارش برای مقدار زائد قطع شده نیز خواهد بود.
تفسیر ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده (مصوب ۱۳۷۵):
این ماده بیان می‌کند که دایرکننده، اداره‌کننده، فراهم‌آورنده موجبات یا تشویق‌کننده به فساد و فحشا، مرتکب جرم شده و مجازات خواهد شد. این مجازات می‌تواند شامل حبس یا حبس و حد قوادی باشد.
بر اساس نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۰/۶۸۴ تاریخ ۱۴۰۰/۱۱/۱۱ اداره کل حقوقی قوه قضائیه، مقصود از فساد، زنا و دیگر جرایم با ماهیت جنسی است. جشن‌های خانوادگی، مهمانی‌ها و عروسی‌های غیرشرعی در دایره شمول فساد و فحشا مذکور در ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات قرار نمی‌گیرند.
اگر فردی اقدام به تهیه یا اداره محلی کند که در آن، جرایم جنسی انجام میشود، مرتکب جرم اداره یا دایر کردن مراکز فساد و فحشا شده است. دلایل ذکر شده در نظریه حقوقی یادشده نشان می‌دهد که قانون‌گذار ماده ۶۳۹ را در فصل هجدهم این قانون که به جرایم ضد عفت و اخلاق عمومی پرداخته، آورده است. همچنین، با توجه به اشاره به قوادی در تبصره ماده ۶۳۹، مشخص میشود که صرفاً زنا و جرایم دارای ماهیت جنسی در دایره شمول لفظ فساد و فحشا قرار دارند
نکات حقوقی ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی
نکات حقوقی مرتبط با ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی موضوعی است که در این بخش از مقاله بررسی خواهد شد. تسلط بر این نکات به افراد درگیر با پرونده‌های مربوط به این ماده کمک می‌کند تا به نحو مؤثری از مفاد آن به نفع خود استفاده نمایند.
1. محاسبه دیه: مبنای محاسبه مبلغ نصف دیه کامل انسان، نصف دیه کامل در ماه‌های غیر حرام است. نرخ دیه بر حسب نرخ روز پرداخت آن (در اصطلاح حقوقی، قیمت دیه در یوم‌الادا) محاسبه میشود و این امر صرف‌نظر از تاریخ صدور رأی یا تاریخ ارتکاب جرم است.
2. تعیین مبلغ ارش: مبلغ ارش برای قطع دست دارای انگشت (بالاتر از مفصل مچ) یا قطع دست دارای ساعد (بالاتر از آرنج) توسط قاضی و با در نظر
گرفتن نظر پزشکی قانونی تعیین میشود. مبلغ ارش از پیش تعیین‌شده و مشخص نیست.
3. مجازات در بخش تعزیرات: میزان مجازات حبس برای دایر کردن یا اداره کردن مراکز فساد و فحشا، از یک تا ده سال است. همچنین در صورتی که جرم مربوط به دایر کردن مرکز فساد باشد، محل مربوطه به‌طور موقت و با نظر دادگاه بسته خواهد شد.
4. قوادی: طبق تبصره ماده ۶۳۹ و مواد ۲۴۲ تا ۲۴۴ قانون مجازات اسلامی جدید، اگر عمل فرد مصداق جرم قوادی باشد (یعنی به هم رساندن دو یا چند نفر برای زنا یا لواط)، مرتکب علاوه بر حبس مذکور، به حد قوادی نیز محکوم خواهد شد.
5. حد قوادی: حد قوادی در مرتبه اول برای زن و مرد، هفتاد و پنج ضربه شلاق است. برای مردان در مرتبه دوم، علاوه بر حد، تبعید به مدت یک سال نیز در نظر گرفته میشود. لازم به ذکر است که حد قوادی تنها در صورتی اعمال میشود که عمل قواد منجر به تحقق زنا یا لواط شده باشد و افرادی که به یکدیگر رسانده می‌شوند، باید بالغ باشند،
