خیار فسخ در قانون مدنی

 مطابق با ماده 397 قانون مدنی هر یک از معامله کنندگان، تا زمانی که از محل یا مجلس انعقاد قرارداد خارج نشده اند، می توانند آن را فسخ کنند. خیار مجلس مختص عقد بیع یا خرید و فروش است. مطابق ماده 397 قانون مدنی خیار مجلس زمانی محقق می شود که طرفین قرارداد، در مجلس عقد حضور دارند و به محض خروج از مجلس ساقط می شود و اعمال خیار مجلس بعد از آن وجود دارد.

به موجب ماده 398 قانون مدنی در صورتی که مبیع یا مورد معامله در قرارداد خرید و فروش حیوان باشد، خریدار ظرف مهلت سه روز از زمان انعقاد معامله فرصت دارد تا معامله را فسخ کند. خیار حیوان مختص مشتری می باشد و مهلت آن، سه روز از حین عقد است.

طبق ماده 458 قانون مدنی معامله کنندگان می توانند هنگام معامله شرط نمایند که اگر فروشنده ظرف مهلت معینی تمام یا بعضی از مبلغ معامله را به خریدار پرداخت کند، بتواند معامله را نسبت به تمام یا بخشی از مبیع فسخ کند. خیار شرط به موجب توافق طرفین در قرارداد ذکر می شود، در صورتی که شرایط پیش بینی شده در شرط فسخ وجود داشته باشد، هریک از طرفین که دارنده این خیار است، می تواند با اعمال آن، اقدام به فسخ قرارداد خود کند.

 طبق ماده 395 قانون مدنی چنانچه مشتری ظرف مهلت مقرر در قرارداد ثمن معامله یا بهای قرارداد را به فروشنده پرداخت نکند، فروشنده حق فسخ معامله را خواهد داشت. ماده 402 قانون مدنی، مقرر می دارد : “هر گاه مبیع، عین خارجی و یا در حکم آن بوده و برای تادیه ثمن یا تسلیم مبیع، بین متبایعین، اجلی معین نشده باشد، اگر سه روز از تاریخ بیع بگذرد و در این مدت، نه بایع مبیع را تسلیم مشتری نماید و نه مشتری، تمام ثمن را به بایع بدهد، بایع، مختار در فسخ معامله می شود.

 اگر مورد معامله که به خریدار تحویل می گردد، دارای اوصافی مغایر با آنچه در مورد آن توافق شده باشد، خریدار حق فسخ معامله را دارد. مطابق ماده 410 قانون مدنی ” هر گاه کسی، مالی را ندیده و آن را فقط به وصف بخرد، بعد از دیدن، اگر دارای اوصافی که ذکر شده است، نباشد، مختار می شود که بیع را فسخ کند یا به همان نحو که هست، قبول نماید.”

در صورتی که بهای معامله به نحوی تعیین شده باشد که یکی از طرفین ضرر ببیند، اصطلاحاً خیار غبن ایجاد می شود. کسی که به او زیان وارد شده، در هنگام انجام معامله از قیمت عادلانه کالای خود آگاهی نداشته باشد اگر شخص در زمان انجام معامله از قیمت عادلانه آگاه باشد، اما معامله را انجام دهد، نمی تواند مدعی باشد که از انجام معامله مغبون شده چون خودش به زیان خودش عمل کرده است.

یکی از خیارات در قانون خیار عیب می باشد خیار عیب یعنی اگر مورد معامله که به خریدار تحویل می گردد دارای عیوبی باشد، خریدار می تواند معامله را به استناد خیار عیب فسخ نماید یا بدون برهم زدن معامله، اقدام به گرفتن مابالتفاوت قیمت مبیع سالم و مبیع معیوب، از فروشنده کند. مطابق ماده 422 قانون مدنی، ” اگر بعد از معامله، ظاهر شود که مبیع، معیوب بوده، مشتری، مختار است، در قبول مبیع معیوب با اخذ ارش یا فسخ معامله.”

اگر یکی از طرفین مرتکب اعمال متقلبانه مانند پنهان کردن عیب یا نسبت دادن وصفی که در مبیع یا ثمن وجود ندارد یا هر مانور متقلبانه، طرف مقابل حق فسخ به استناد خیار تدلیس را خواهد داشت مطابق ماده 439 قانون مدنی ، ” اگر بایع، تدلیس نموده باشد، مشتری حق فسخ بیع را خواهد داشت و همچنین است بایع، نسبت به ثمن شخصی، در صورت تدلیس مشتری.”

مطابق ماده 441 قانون مدنی، “خیار تبعض صفقه، وقتی حاصل می شود که عقد بیع، نسبت به بعض مبیع، به جهتی از جهات، باطل باشد در این صورت، مشتری حق ‌خواهد داشت، بیع را فسخ نماید یا به نسبت قسمتی که بیع واقع شده است، قبول کند و نسبت به قسمتی که بیع باطل بوده است، ثمن را استرداد کند.” دارنده حق خیار تبعض صفقه ، می تواند، بیع را فسخ کند یا به نسبت قسمتی که بیع، صحیح است، آن را قبول کرده و نسبت به قسمتی که بیع، باطل بوده، ثمن خود را پس بگیرد