“ما در کنار شما در هر مرحله”
از مرحله تحقیقات اولیه تا دفاع در دادگاه، تیم وکلای ما همواره در کنار شما خواهد بود. ما از شما گوش میدهیم، شما را راهنمایی میکنیم و همه تلاش خود را برای حفظ حقوق شما انجام میدهیم.
خیار غبن
غبن در حقوق یک مفهوم است که به عدم تعادل فاحش بین ارزش واقعی معامله و ارزش تعیین شده در قرارداد اشاره دارد.
این واژه به طور کلی به معنای خدعه، فریب و ضرر رسانیدن به دیگری است.
غبن به طور خاص در حقوق مدنی و تجاری مورد استفاده قرار میگیرد و به عملیاتی اشاره دارد که در آن فردی با استفاده از تدلیس، فریب یا خدعه، اطلاعات نادرستی را به طرف دیگر منتقل میکند و منجر به برهمکنشی ناعادلانه و ضرر رسان به طرف مقابل میشود. غبن در قراردادها و معاملات میتواند به نقض اصول عدالت و تعادل منافع منجر شود.
به عنوان مثال، اگر فردی در یک قرارداد فروش، ارزش واقعی کالا را پنهان کند و به طرف مقابل اطلاعات نادرستی در مورد ارزش کالا ارائه دهد تا او را فریب دهد و قیمت بیشتری را پرداخت کند، در این صورت میتوانیم از مفهوم غبن صحبت کنیم.-
غبن فاحش چیست؟
در برخی سیستمهای حقوقی، اگر غبن عرفاً قابل مسامحه نباشد، به عنوان غبن فاحش در نظر گرفته میشود. ملاک برای تشخیص اینکه غبن تا چه حدی فاحش است و از نظر عرف قابل مسامحه نیست، معمولاً بر اساس نسبت تعادل ارزشها در معامله است.
به عنوان مثال، اگر تفاوت بین ارزش واقعی مال مورد معامله و ارزش تعیین شده در قرارداد به حدی برسد که عرف آن را به عنوان ضررفاحش تلقی کند، طرف زیان دیده ممکن است حق فسخ قرارداد را داشته باشد. در این صورت، تفاوت بین ارزشها به حدی است که معامله را ناعادلانه و غیرقابل قبول میسازد.
بنابراین، در برخی حقوق مدنی، اگر تفاوت ارزشها به حدی برسد که از نظر عرف قابل مسامحه نباشد و موجب ضررفاحش برای یکی از طرفین قرارداد شود، حق فسخ قرارداد برای طرف زیان دیده وجود دارد.
این ملاک بر اساس تشخیص عرف و معاهدات اجتماعی در هر جامعه خاص تعیین میشود و ممکن است در موارد مختلف متفاوت باشد.
بیشتر بخوانید :
غبن غیر فاحش چیست؟
در قانون مدنی، به غبن غیرفاحش به عنوان یک مفهوم مورد توجه قرار میدهند.
براساس این مفهوم، غبن غیرفاحش آن نوعی از غبن است که از نظر عرف و معاهدات اجتماعی قابل مسامحه است.
به عبارت دیگر، اگر یک عمل غبن غیرفاحش برای اطرافیان قابل مسامحه و قابل قبول تلقی شود، در این صورت تلقی غبن به عنوان یک عمل ناعادلانه و غیرقانونی انجام نمیشود و ممکن است تبعات حقوقی کمتری داشته باشد.
اما معیار دقیقی برای تشخیص اینکه کدام نوع غبن قابل مسامحه است و کدام نوع غبن غیرفاحش است، در عرف مرسوم وجود ندارد و ممکن است نیاز به تفسیر و صلاحنظر قضات و حقوقدانان داشته باشد. بنابراین، تشخیص اینکه یک غبن فاحش است یا خیر وابسته به شرایط فردی و اجتماعی و تفسیر قوانین و معاهدات قانونی است و ممکن است در موارد مختلف به پیش بیاید.
شرایط تحقق خیار غبن در معاملات
- در قراردادهای معوض، هر طرف قرارداد میزانی از ارزش مالی یا تعهد را دریافت میکند که به جانب دیگر قرارداد پرداخت میشود. این نوع قراردادها به عنوان “عقد معوض” شناخته میشوند. در این نوع قراردادها، معاملهای رخ میدهد که ارزشهای مبادله شده ممکن است نابرابر باشند و تفاوت قیمت وجود داشته باشد.
- اگر تعادل اقتصادی بین طرفین وجود نداشته باشد و تفاوت قیمت به حدی باشد که عرف آن را به عنوان ضررفاحش تلقی کند، میتوانیم از مفهوم غبن فاحش صحبت کنیم. این به معنای این است که تفاوت قیمت به حدی بزرگ است که به نظر عرف و عدالت قابل قبول نباشد.
- بنا براین، در قانون مدنی، غبن در صورتی فاحش است که عرفاً قابل مسامحه نباشد. اما در تعیین میزان مسامحه عرف برای هر نوع معامله ممکن است متفاوت باشد. به عنوان مثال، در معاملات پارچه یا فرش، میزان غبن به میزان 10 درصد ممکن است قابل مسامحه تلقی شود، در حالی که در معاملات طلا، همان میزان غبن به عنوان فاحش تلقی میشود.
- همچنین، در حالتی که طرف مغبون است، جهل مغبون یکی از عوامل مهم در تشخیص غبن است. اگر طرف مغبون با آگاهی از قیمت مالی باشد و با این حال به قیمتی بیش از آن معامله کند، حق خیار غبن را نخواهد داشت. زیرا این تصمیم آگاهانه مغبون به ضرر خود است و میتواند تأثیری بر غبن نداشته باشد.
- در اختلاف میان دو معامله درباره علم مغبون از ارزش واقعی، اصل عدم آگاهی است. بنابراین، اصل بر این است که زیان دیده جاهل به قیمت واقعی باشد و دلیل علم مغبون به قیمت عادله را طرف قرارداد باید ثابت کند.
“حمایت حقوقی قوی در لحظات حساس”
وکیل در اهواز و تیم وکلای موسسه حقوقی دادگران عدالتخواه امید آماده است تا از حقوق شما محافظت کند. تجربه ما در زمینه قوانین کیفری و رویکرد حقوقی دقیق، به ما امکان میدهد تا به شما درباره حقوق و مسائل مربوط به این زمینه راهنمایی کنیم.
نکته : در قراردادهایی که بر مبنای مسامحه و احسان بنا شدهاند، مفهوم خیار غبن به طور کلی اعمال نمیشود. این نوع قراردادها به عنوان قراردادهای رایگان شناخته میشوند و در آنها مبادله ارزش مالی یا تعهد اجتماعی وجود ندارد.
در واقع، یک طرف قرارداد در این نوع تعاملات، به صورت احسان و مسامحه، بدون انتظار برگشت یا مقابله مالی، به طرف دیگر کمک یا خدمت ارائه میدهد. در قراردادهای رایگان، معمولاً مفهوم ضرر منتفی وجود دارد. این به این معنی است که طرفان قرارداد هدف دارند از طریق ارائه مساعدتها و محبتها به یکدیگر، نفع و خوشبینی را تقویت کنند و هیچ یک از طرفین انتظار مقابله یا بازپرداخت مالی ندارند. در این نوع قراردادها، تفاوت قیمت وجود ندارد و ارزش مالی مبادله شده به تعداد صفر میرسد.
کیفیت و چگونگی اجرای خیار غبن :
– انشای فسخ : طرفی که در یک معامله مغبون شده است، حق دارد معامله را فسخ کند. این حق را میتوان به عنوان “انشای فسخ” یا “حق فسخ” نامید. اگر طرف مغبون بخواهد معامله را فسخ کند، باید این انشا را به طرف مقابل خود اعلام کند. اعلام فسخ میتواند به صورت خطی، شفاهی، یا حتی به وسیله اعمال عملی باشد که نشان دهنده قصد فسخ است. معمولاً، بهتر است اعلام فسخ به صورت کتبی صورت پذیرد تا دلایل و اثباتهای لازم برای فسخ در دسترس باشد.
در صورتی که طرف مقابل به اعلام فسخ پاسخ ندهد یا تسلیم فسخ نشود، طرف مغبون میتواند به دادگاه مراجعه کرده و درخواست اثبات فسخ را داشته باشد. برای این منظور، معمولاً باید دلایل و شواهدی که مبنای فسخ را تأیید میکنند، به دادگاه ارائه شوند. دادگاه سپس بررسی میکند که آیا شرایط لازم برای فسخ معامله فراهم است یا خیر و در نهایت تصمیم خود را اعلام میکند.
– اعلام فسخ معامله
صرف انشای فسخ معامله بدون اعلام ان به طرف دیگر کفایت نمیکند و به همین علت اعلام آن ضروری است. فسخ عقد باید بی درنگ اعلام شود و تصمیم درونی کافی نیست و گرنه حق مغبون ساقط می شود. – تقاضای تایید فسخ به دلیل خیار غبن از دادگاه پس از اعلام فسخ اگر شخص ( غابن ) نسبت به فسخ قرارداد اقدامی انجام ندهد متضرر می تواند تقاضای تایید فسخ را از دادگاه به دلیل خیار غبن بخواد . مرجع رسیدگی کننده در فسخ قرارداد نقش ندارد و تکلیف آن به نوعی تایید فسخ است که در نهایت آن را اعلام می نماید. لیکن رای فوق ماهیت و جنبه اجرایی را نخواهد داشت.
آیا خیار غبن فوری است؟
بله . ماده 420 قانون مدنی در ایران در مورد خیار غبن بعد از علم به غبن صحبت میکند. طبق این ماده، حق فسخ معامله بر اثر غبن بعد از علم به غبن، فوری است. به عبارت دیگر، طرف مغبون باید ظرف مهلت عرفی و پس از آگاهی از غبن، حق فسخ خود را اعمال کند. در صورتی که طرف مغبون در مهلت مقرر اقدام به فسخ نکند، حق فسخ او ساقط خواهد شد و معامله اعتبار خواهد داشت