مهریه یکی از مهمترین حقوق مالی زنان است که ناشی از عقد نکاح، اعم از دائم یا موقت میباشد. این موضوع در قانون مدنی پیشبینی شده و قواعد آن مشخص شده است. بر اساس قانون مدنی، به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک مهریه خود میشود و در صورت درخواست، باید توسط مسئول پرداخت آن به زن منتقل شود.
معمولاً مسئول پرداخت مهریه، زوج است و او در هنگام عقد نکاح، پرداخت آن را تعهد میکند. با این حال، در شرایط خاصی، زن میتواند مهریه را از مادر شوهر و پدر شوهر نیز دریافت کند. این امر نیازمند شرایط ویژه و مراحل خاصی است که بررسی آنها ضروری است.
بنابراین، در این مقاله قصد داریم به امکان، شرایط، مراحل و نحوه دریافت مهریه از مادر شوهر و پدر شوهر بپردازیم. همچنین، در مورد شرایط دریافت مهریه از والدین شوهر بدون طلاق، یا در صورت فوت همسر، و همچنین مطالبه این حق از ارث والدین همسر صحبت خواهیم کرد.
آیا گرفتن مهریه از مادر شوهر و پدر شوهر امکان پذیر است
مهریه یکی از حقوق مالی زنان در عقد ازدواج است و معمولاً مرد در هنگام عقد نکاح، پرداخت آن را تعهد میکند. نحوه پرداخت مهریه میتواند به صورت «عندالاستطاعه» یا «عندالمطالبه» باشد. اما گاهی این پرسش مطرح میشود که آیا امکان مطالبه این حق از والدین همسر، یعنی پدر شوهر و مادر شوهر وجود دارد یا خیر.
در پاسخ به این پرسش باید گفت که بله، در شرایط خاصی، قانونگذار امکان دریافت مهریه از والدین همسر را پیشبینی کرده است. این امکان زمانی وجود دارد که یکی از والدین یا هر دوی آنها پرداخت مهریه زن را ضمن عقد نکاح تعهد کرده باشند.
به این معنا که الزامی نیست که تنها شوهر پرداخت مهریه را تعهد کند؛ هر شخص دیگری، از جمله والدین شوهر، میتوانند این مسئولیت را بر عهده بگیرند. در این صورت، شخصی که پرداخت مهریه را تعهد کرده، مسئول پرداخت خواهد بود و دعوای مطالبه مهریه باید علیه او مطرح شود.
لازم به ذکر است که اگر شوهر مسئولیت پرداخت مهریه را بر عهده دارد و پدر شوهر و مادر شوهر پرداخت مهریه را تعهد نکرده باشند، حتی اگر شوهر معسر باشد و با ثبت دادخواست اعسار، تقاضای تقسیط مهریه کند، امکان مطالبه مهریه از والدین او وجود نخواهد داشت. به عبارت دیگر، حتی اگر پدر و مادر شوهر دارای اموال زیادی باشند، چون پرداخت مهریه را تعهد نکردهاند، نمیتوان از آنها مطالبه مهریه کرد.
شرایط دریافت مهریه از مادر شوهر و پدر شوهر
در شرایط خاصی، امکان دریافت مهریه از پدر شوهر و مادر شوهر وجود دارد که این امر منوط به رعایت شرایط خاصی است. در این بخش، به بررسی این شرایط میپردازیم:
۱. تعهد پرداخت مهریه: اولین و مهمترین شرط برای دریافت مهریه از پدر شوهر و مادر شوهر این است که هر یک از آنها یا هر دوی آنها مسئولیت پرداخت مهریه را تعهد کرده باشند.
۲. توان مالی: دومین شرط این است که اگر مهریه به صورت «عندالاستطاعه» تعهد شده، پدر شوهر و مادر شوهر باید توان مالی کافی برای پرداخت آن را داشته باشند.
۳. اهلیت و مدارک لازم: از دیگر شرایط مهم این است که زن باید اهلیت لازم (عقل، بلوغ و رشد) را داشته باشد و همچنین مدارک کافی، مانند سند نکاحیه، مدارک هویتی و حساب کاربری سامانه را برای طی کردن مراحل قانونی مطالبه مهریه ارائه کند. علاوه بر این، او باید قادر باشد هزینه دادرسی لازم را بپردازد و در صورت اعسار از پرداخت، بتواند اعسار خود را ثابت کند.
مراحل و نحوه گرفتن مهریه از مادر شوهر و پدر شوهر
اگر مادر شوهر و پدر شوهر مسئولیت پرداخت مهریه را تعهد کرده باشند و زن بخواهد نسبت به دریافت مهریه از آنها اقدام کند، باید این کار را به صورت قانونی و مطابق مراحل مشخص انجام دهد. روند قانونی نحوه دریافت مهریه از مادر شوهر و پدر شوهر به ترتیب زیر است:
۱. مراجعه به دفترخانه: زن باید با در دست داشتن مدارک هویتی و سند رسمی عقد نکاح دائم یا موقت (بدون سند رسمی، این فرایند امکانپذیر نیست) به دفترخانه محل عقد یا دفترخانه کفیل مراجعه کند. در این مرحله، زن اقدام به پر کردن فرم وصول مهریه از طریق اجرای ثبت میکند. سپس دفترخانه درخواست زن را به واحد اجرائیات ارسال میکند تا اجرائیات استعلامات لازم را از راهور، ثبت، مخابرات، بانکها و شرکتهای مرتبط به عمل آورد.
۲. نتیجه استعلامات: اگر مسئول پرداخت مهریه بر اساس نتایج استعلامات چهارگانه، دارایی با سند رسمی داشته باشد، آن مال به نفع مهریه زن توقیف میشود و پس از طی مراحل مزایده، زن میتواند مهریه خود را وصول کند. اما در صورت عدم وجود سند رسمی عقد یا عدم وجود دارایی کافی، زن باید از طریق دادگاه برای دریافت مهریه اقدام کند.
۳. اقدام از طریق دادگاه: در این شیوه، زن پس از تشکیل حساب کاربری در سامانه ثنا و احراز هویت، با در دست داشتن مدارک هویتی، سند نکاحیه و استعلام اجرائیات، باید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه از مادر شوهر و پدر شوهر را ثبت کند.
۴. رسیدگی به پرونده: پس از ثبت دادخواست و ارسال آن به دادگاه، در صورت محکومیت پدر شوهر و مادر شوهر به پرداخت مهریه، آنها که مسئولیت پرداخت را برعهده گرفتهاند، باید نسبت به پرداخت مهریه اقدام کنند. در صورتی که آنها از نظر مالی توانایی پرداخت یکجا را نداشته باشند، میتوانند با ثبت دادخواست اعسار و تقسیط مهریه، پرداخت را به صورت اقساطی و در مهلتهای مقرر انجام دهند.
هزینه گرفتن مهریه از مادر شوهر و پدر شوهر
۱. در صورت اقدام از طریق اجرائیات ثبت:
هزینه مربوط به این روش، شامل نیم عشر دولتی یا یک بیستم مبلغ خواسته (همان مهریه) است که باید توسط زن پرداخت شود. همچنین، امکان ثبت درخواست اعسار از پرداخت این هزینه نیز وجود دارد.
۲. در صورت اقدام از طریق دادگاه:
علاوه بر هزینههای ثبت دادخواست، تایپ دادخواست و هزینههای هر برگ دادخواست که به ترتیب بر اساس تعرفه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی حدود ۴۱ هزار تومان، ۱۵ هزار تومان و ۴ هزار تومان است، هزینه دادرسی مطالبه مهریه نیز به شرح زیر محاسبه میشود:
مرحله بدوی: برای مهریه تا مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال، ۲.۵ درصد ارزش خواسته و برای مهریه بیش از ۲۰۰ میلیون ریال، ۳.۵ درصد ارزش خواسته.
مرحله تجدید نظر و واخواهی: ۴.۵ درصد محکوم به.
مرحله فرجامخواهی، اعاده دادرسی و اعتراض ثالث: ۵.۵ درصد ارزش خواسته.
همچنین، زن میتواند درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز ثبت کند.