طلاق گرفتن، مانند هر عمل حقوقی دیگری، نیازمند قصد و اراده واقعی شخص است. در غیر این صورت، طلاق‌هایی که به‌صورت غیرواقعی یا اصطلاحاً صوری انجام می‌شوند، از لحاظ حقوقی باطل و بلااثر خواهند بود. متأسفانه، برخی افراد به‌منظور بهره‌مندی از مزایای قانونی مانند دریافت مستمری از پدر فوت‌شده یا معافیت فرزندان از خدمت سربازی، اقدام به طلاق صوری می‌کنند.
اگر ثابت شود که طلاق صوری بوده است، نه‌تنها این افراد از حقوق مذکور محروم می‌شوند، بلکه ممکن است با ضمانت‌های اجرایی برای استرداد حقوق دریافت‌شده نیز مواجه گردند. به همین دلیل، این سؤال مطرح می‌شود که آیا اثبات صوری بودن طلاق امکان‌پذیر است؟ اگر پاسخ به این سؤال مثبت باشد، لازم است بررسی کنیم که چه روش‌هایی برای اثبات طلاق صوری وجود دارد
روش های اثبات طلاق صوری
طلاق گرفتن در ایران با روش‌های مختلفی امکان‌پذیر است که این روش‌ها به‌موجب قانون و رویه قضایی مشخص شده‌اند. از جمله این روش‌ها می‌توان به طلاق از جانب مرد، طلاق به درخواست زن و طلاق توافقی با خواست و اراده طرفین اشاره کرد. نکته مشترک در تمامی انواع طلاق، وجود قصد و اراده واقعی برای انجام طلاق و رعایت تشریفات قانونی مربوطه است.
هرچند در قوانین و مقررات ایران، اصطلاحی تحت عنوان “طلاق صوری” پیش‌بینی نشده است، اما قانون مدنی برای معاملات صوری ضمانت اجرای بطلان و بلااثر بودن چنین معاملاتی را در نظر گرفته است. از این منظر، طلاقی که بدون قصد واقعی برای جدایی انجام شود، از نظر شرعی و قانونی باطل است و هیچ اثر حقوقی نخواهد داشت.
متأسفانه، در حال حاضر برخی خانم‌ها برای بهره‌مندی از مستمری پدر فوت‌شده خود، به طلاق‌های صوری اقدام می‌کنند. همچنین، طلاق‌های صوری به‌منظور معافیت فرزندان پسر از خدمت سربازی نیز افزایش یافته است. نکته مهم این است که اگر اثبات شود طلاق به‌صورت صوری انجام شده، تعلق مزایای مربوطه به آن شخص منتفی خواهد شد.
به‌عنوان مثال، اگر مشخص شود طلاق صوری والدین به‌منظور معافیت فرزند پسر از خدمت سربازی بوده است، آن شخص به خدمت سربازی فراخوانده می‌شود و کارت معافیت او باطل خواهد شد. همچنین، اگر به‌هرطریق اثبات شود طلاق صوری به‌منظور دریافت مستمری بازماندگان بوده، مستمری زن قطع خواهد شد.
اصولاً اگر زنی بعد از طلاق بخواهد از مستمری پدر فوت‌شده بهره‌مند شود، سازمان تأمین اجتماعی مدارک لازم، از جمله برگه طلاق‌نامه را از او مطالبه کرده و بازرسی‌های لازم را انجام می‌دهد. در این فرایند، ممکن است متوجه صوری بودن طلاق شود.
همچنین در مورد معافیت فرزندان، علاوه بر ارائه سند طلاق، باید حداقل سی ماه از ثبت طلاق در محضر گذشته باشد تا کارت معافیت دائم صادر شود. در این مدت، معافیت مشمولان به‌صورت موقتی است و اگر اثبات شود طلاق صوری بوده، کارت معافیت باطل و فرد به خدمت سربازی معرفی خواهد شد. بنابراین، سازمان‌های مذکور با روش‌هایی، صوری بودن یا نبودن طلاق را مورد بررسی قرار می‌دهند.
ممکن است پس از ثبت طلاق، زوجین مجدداً در قالب رجوع از طلاق یا صیغه ۹۹ ساله به یکدیگر پیوند زوجیت منعقد کنند. در چنین شرایطی، اگر مشخص شود طلاق صوری برای بهره‌مندی از مزایای قانونی بوده، مزایای تعلق گرفته منتفی خواهد شد.
روش‌های اثبات صوری بودن طلاق متنوع و متعدد هستند. ممکن است بازرسی‌های سازمان تأمین اجتماعی به اثبات صوری بودن طلاق کمک کند. همچنین، برخی افراد ممکن است معترض صوری بودن طلاق باشند و با ارائه مدارک و دلایل لازم، درصدد اثبات این موضوع برآیند. در ادامه، به توضیحات بیشتری در این زمینه خواهیم پرداخت.
دلایل اثبات طلاق صوریبه‌عنوان نمونه، زمانی که زنی قصد دارد مستمری پدر فوت‌شده‌اش را پس از گرفتن طلاق صوری مطالبه کند، ممکن است با اعتراض سایرین، مانند مادر یا خواهرش، مواجه شود؛ زیرا سهم آن‌ها ممکن است کاهش یابد. بنابراین، این سؤال مطرح می‌شود که دلایل اثبات طلاق صوری چیست و با چه مدارکی می‌توان صوری بودن طلاق را اثبات کرد؟ باید توجه داشت که ثبت طلاق در شناسنامه به معنای عدم صوری بودن طلاق نیست و مدعی باید با ارائه دلایل کافی، خلاف این موضوع را اثبات کند.
علاوه بر این، ممکن است اهالی محل یا شاهدانی وجود داشته باشند که بتوانند در خصوص استمرار رابطه زوجیت بین زن و مرد، حتی پس از طلاق صوری، شهادت دهند. در این حالت، کافی است که استشهادیه‌ای تنظیم شده و به شعبه سازمان تأمین اجتماعی ارائه گردد.
همچنین، اگر زن و مرد به‌صورت عقد موقت یا صیغه ۹۹ ساله پس از طلاق با یکدیگر ازدواج کرده باشند و صیغه‌نامه آن‌ها در دسترس باشد یا در دفتر ازدواج ثبت شده باشد، می‌توان با استناد به این مدارک برای اثبات صوری بودن طلاق اقدام کرد.
لازم به ذکر است که پس از ارائه دلایل و مدارک لازم برای اثبات طلاق صوری، سازمان تأمین اجتماعی موضوع را در کمیته‌ای که به این منظور تشکیل شده، مورد بررسی قرار می‌دهد. اگر اثبات شود که طلاق به‌صورت غیرواقعی یا صوری انجام شده و زوجین همچنان در حال زندگی مشترک هستند، نه‌تنها مستمری قطع خواهد شد، بلکه بر اساس قانون تأمین اجتماعی، شخص به پرداخت جزای نقدی معادل دو برابر خسارت‌های وارد شده به سازمان محکوم خواهد شد و در صورت تکرار، ممکن است به حبس از دو ماه تا شش ماه نیز محکوم گردد
